Jedna czwarta dzikich pszczół Polski to pszczoły pasożytnicze, które nie budują swoich gniazd, jak np. nęczyn (Sphecodes), brzęczka (Melecta), ścieska (Coelioxys), mamrzyk (Epeoloides), mamrzyca (Epelous), szmeronia (Stelis), podsobka (Biastes), ogrotek (Dioxys), zwężnica (Thyreus), cyga (Ammobates). Tym razem zapraszam na spotkanie z nęczynem lepiarkowcem, największym przedstawicielem rodzaju nęczyn (Sphecodes).
Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) – podstawowe dane*
* Dział dotyczący oznaczania przygotowany we współpracy z Darkiem Ogrodnikiem, który oznacza żądłówki na Dzikich zapylaczach. Sekcja ta ma na celu ułatwienie amatorskiej obserwacji pszczół.
| Nazwa gatunkowa: | nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) |
| Rodzina: | smuklikowate (Halictidae) |
| Rodzaj: | nęczyn (Sphecodes) |
| Liczebność: | pospolity |
| Występowanie: | ubogie łąki, piaskownie, żwirownie |
| Długość ciała: | samica: 11-15 mm, samiec: 10-14 mm |
| Czas lotu: | hibernujące samice latają od kwietnia do czerwca; nowe pokolenie samic i samców od lipca do sierpnia |
| Gniazdowanie: | w ziemi, w gniazdach gatunku żywicielskiego |
| Pszczoła pasożytnicza | pasożytuje na lepiarce wiosennej (Colletes cunicularius) |
| Charakterystyczne cechy: | ze względu na rozmiar, możliwość samodzielnego rozpoznania w terenie; duży czerwony błyszczący odwłok, ciemne skrzydła |
Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) – pszczoła pasożytnicza
Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) pasożytuje na pszczole samotnej – lepiarce wiosennej (Colletes cunicularius) i prawdopodobnie na trutnicy lucernowej (Melitturga clavicornis) oraz smukliku sześciopasym (Halictus sexcinctus). Ze względu na to, że nęczyny w poszukiwaniu swojego żywiciela odwiedzają gniazda różnych gatunków pszczół, ich gatunku żywicielskiego nie da się oznaczyć na podstawie obserwacji, jedynie po udanej hodowli. Nęczyn lepiarkowiec dostaje się do gniazda, następnie otwiera komórkę, jeżeli ta została już zamknięta. Niszczy jajo lub larwę żywiciela i składają własne jajo na prowiancie gospodarza gniazda. Po czym zamyka komórkę lęgową ziemią.
Rodzaj nęczyn (Sphecodes) specjalizuje się w pasożytnictwie na różnych gatunkach dzikich pszczół, dlatego zachowanie wobec żywicielek może być też odmienne. Obserwowano, że gatunki nęczynów wchodzące do gniazd gatunków społecznych zabijały lub wyrzucały strażniczki lub gniazdujące tam pszczoły i składały jaja, po czym zakopywały wejście do gniazda, by powracające pszczoły nie były w stanie go odnaleźć. Czasami spędzały w takim gnieździe kilka dni pasożytując jedną komórkę po drugiej.
Czas lotu
Zimują zapłodnione samice. Pojawiają się wiosną i składają jaja w gniazdach żywicieli. Latem po zakończeniu rozwoju pojawia się nowe pokolenie samców i samic, które łączą się w pary. Po kopulacji samice hibernują, a samce po paru tygodniach umierają.
Odwiedzane rośliny
Jako gatunek pasożytniczy nie zbiera pyłku i nektaru dla swojego potomstwa, jedynie jako pokarm dla dorosłych osobników. Spotykam je na starcu wiosennym, starcu jakubku, wiosnówce pospolitej, pyleńcu pospolitym.
Za zakończenie – biedny Albi
Albiego poznałam latem 2022 roku. Spotykałam się z nim regularnie przy kwiatach starca jakubka. Był dość zrezygnowany i przytłoczony chyba życiowymi doświadczeniami, bo nie odlatywał i mogłam się do niego zbliżyć. Ciekawa byłam, co takiego go spotkało, że był tak pokiereszowany. Jego charakterystyczny wygląd spowodował, że mogłam mu nadać imię i został Albim 😉 Nie mogło go zabraknąć w tym artykule, bo wspominam go z rozrzewnieniem. Szłam witając moje Oxybelusy wysiadujące na kamieniach, a gdy docierałam do starca jakubka, mogłam przywitać się z Albim.
Życzę dobrych obserwacji, wypatrujcie nęczynów.
Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik
Źródła i dodatkowa lektura
- Amiet, F., M. Herrmann, A. Müller & R. Neumeyer 2014: Apidae 2. Colletes, Dufourea, Hylaeus, Nomia, Nomioides, Rhophitoides, Rophites, Sphecodes, Systropha. – Fauna Helvetica 4: 239 S.
