Hylaeus variegatus (samotka czerwonawa, barwna)

Już dawno nie opisywałam żadnej pszczoły. Dzisiaj przyszła pora na kolejną puchatą, słodką, złocistą pszczółkę. Eeee… Zaraz zaraz, jaką puchatą? No tak. Nie wszystkie pszczółki są puchate a dzisiejsza bohaterka wpisu jest czarna i łysa. Zapraszam w takim razie na chwile spędzone z samotką czerwonawą Hylaeus variegatus – rzadką i zagrożoną dziką pszczołą znajdującą się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii VU (narażone).

Wygląd

Samotka czerwonawa Hylaeus variegatus jest raczej małą pszczołą. Jej wielkość to 5,5 do 7,5 mm. Różni się od innych samotek czerwonymi elementami ubarwienia na odwłoku. Owłosienia u niej prawie brak, za to obficie występuje jasnożółte ubarwienie na głowie i tułowiu. To ubarwienie na głowie jest zresztą charakterystyczne dla samotek Hylaeus. Po niemiecku samotki nazywają się „Maskenbienen” – „pszczoły z maską”, co bardzo dobrze opisuje tę grupę pszczół. Maska samca obejmuje większą cześć głowy niż u samicy.

Gdzie i kiedy można ją spotkać?

Wyjątkowość tej pszczoły objawia się tym, że jako nieliczna z tego rodzaju zakłada gniazda w ziemi. Żyje w opuszczonych gniazdach smuklików Halictus i pseudosmuklików Lasioglossum. Środowisko to piaszczysto-gliniaste gleby, wydmy śródlądowe, murawy kserotermiczne. Czas lotu to czerwiec – sierpień.

Rośliny odwiedzane przez samotkę czerwonawą Hylaeus variegatus

Samotka czerwonawa odwiedza kwiaty z rodzin: baldaszkowatych, astrowatych, kapustowatych, bobowatych, jasnotowatych, dzwonkowatych i różowatych. Mnie kojarzy mi się jasieńcem piaskowym, ponieważ jej czas lotu w siedlisku, które obserwuję, przypada na czas kwitnięcia tej rośliny. Gdy zaczyna się robić niebieskawo od jasieńców, wiem, że już wkrótce będę na nich obserwować samotki.

Obserwuję je też na mikołajku, wrotyczu oraz roślinach baldaszkowatych.

Zaloty samotek czerwonawych

Samotki w partnerów do kopulacji znajdują na kwiatach roślin. Obie płcie żerują wspólnie i licznie, dlatego często na kwiatach dochodzi do prób kopulacji.

Film prezentujący zachowanie samotek na kwiatach

Krótki film, który nagrałam dla uzupełnienia artykułu, pokazuje zachowanie, wspólne żerowanie samotek oraz próby kopulacji.

Nocujące samce

Samce spędzają noc na kwiatach roślin. Znalazłam je nocujące w grupie na kwiecie jasieńca.

Utrzymywanie siedlisk

W publikacji dotyczącej samotki czerwonawej w części „Zagrożenia i ochrona” znajdujemy fragment:

Wydaje się, że jedynie stanowiska na Ponidziu (i prawdopodobnie w rezerwacie „Góry Pieprzowe”) zapewniają przetrwanie populacji tego gatunku, choć nie brakuje zagrożeń. Coraz częstsze wjazdy quadami i samochodami terenowymi naruszają wierzchnią warstwę gleby, niszcząc płytkie gniazda tego gatunku, a postępująca sukcesja roślinna powoduje zarastanie muraw krzewami, ograniczając tym samym samotce czerwonawej możliwość gniazdowania i rozrodu. Z tego powodu, aby zapewnić ochronę tej rzadkiej pszczoły, należałoby przede wszystkim powstrzymać zarastanie stanowisk gatunku i uniemożliwić wjazd kierowcom pojazdów.

Samotka czerwonawa znajduje się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce w kategorii VU (narażone). W Polsce jest niewiele stanowisk, na których występuje, a i tam notowane były pojedyncze osobniki. Zdarza się, że stanowiska występowania zagrożonych gatunków odkrywają amatorzy, robiąc przypadkowo zdjęcie. Myślę, że warto rozglądać się wokół siebie. Być może dzięki temu ocalisz przed zniszczeniem stanowisko występowania tej zagrożonej pszczoły?

Źródła i literatura dodatkowa:
1. Samotka czerwonawa Hylaeus variegatus (Hymenoptera: Apoidea: Colletidae) – zagrożony gatunek dzikiej pszczoły w Polsce
2. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgart 2018.

Oznaczenie owadów:
Darek Ogrodnik