Jarząb pospolity – Sorbus aucuparia L.

Informacje ogólne

Wcale nie chciałam zwlekać tak długo z opowieścią o jarzębinie. Jednak musiały zajść sprzyjające okoliczności i spotkałam urodziwą kępę jarzębiny, której kwiatostany były dość nisko i udało się zebrać materiał.

Charakterystyka

Jarząb pospolity jest drzewem z rodziny różowatych (Rosaceae). Jej siedliskiem są lasy (mieszane, liściaste, iglaste), spotyka się ją również w zaroślach, przydrożach. Chętnie jest sadzona w parkach i miejskich nasadzeniach. Jej zaletą jest dobre znoszenie zanieczyszczeń. Nie ma szczególnych wymagań glebowych i rośnie niemal na każdym podłożu. Chociaż preferuje stanowiska słoneczne, to poradzi sobie również w półcieniu.

Pokrój drzewa sięga zwykle do 15 m, rzadko do 20 m. Sylwetka jest smukła, korona niezbyt rozłożysta. Jeżeli ma ku temu warunki wykształca jeden pień, chyba że była zgryzana przez zwierzęta wtedy okazy mogą być wielopienne.

Kora drzewa pni i gałęzi jest gładka w kolorze szarym. Młode pędy są ciemnoczerwone. Liście są nieparzystopierzaste, składają się z 5 do 7 par listków. Brzegi są piłkowane, listek jest podługowaty i może nawet osiągnąć 9 cm długości, a cały liść nawet 30 cm. Jesienią ulegają przebarwieniu, stają się żółte lub złotoczerwonawe.

W maju drzewa obsypują się licznymi białymi lub kremowymi kwitami zebranymi w podbaldachy. Jeden kwiatostan może ich liczyć nawet 250 sztuk. Kwiaty osiągają do centymetra średnicy, pręcików mogą liczyć troszkę więcej lub troszkę mniej niż 20 😉

Na koniec opisu rośliny z pewnością trzeba wspomnieć o czerwonych koralach, z których drzewo słynie. To owoce pozorne o czerwonym lub pomarańczowym kolorze. W zależności od ilości słupków, a więc i zalążni, tyle będzie w nim nasion – od 2 do 5. Średnica owocu do 9 mm.

Jarzębina i pszczoły

Na pszczoły na jarzębinie pojechałam „zapolować” w jedno z moich ukochanych pszczelich miejsc – Park Brzozowy w Pszczółkach. 16 min. podróży z Gdańska, 15 min. piechotka i już jestem w moim pszczelim raju. Zeszłym roku zanotowałam sobie, żeby przyjechać tu w czasie kwitnienia jarzębów pospolitego i szwedzkiego. Jakie pszczoły udało mi się spotkać? Jak zwykle nie zawiodły pszczolinki, pseudosmukliki i trzmiele. Trzmiele były dla mnie sporym utrapieniem w kontekście zrobienia zdjęć, ale udało się uchwycić trzmiela rudego, trzmiela zmiennego i piękną matkę trzmiela rudoszarego.

Zwróciłam też uwagę na dość oryginalny kolor pyłku. Może nie jest jakiś spektakularny, ale nadaje się do mojej kolekcji pyłkowej ze swoim kremowozielonym odcieniem.

Ale to też był czas romansowania kruszczycy złotawki na kwiatach. Zawsze się uśmiecham, kiedy najpierw je usłyszę, gdy lecą – niczym zbliżający się z oddali helikopter. A potem schylam się na wszelki wypadek, aby nie trafiły we mnie, bo ich lot wydaje się tak ciężki i niezdarny.

Jarzębina i zwierzęta

Nasiona są rozsiewane przez ptaki, które chętnie spożywają owoce. Kiedyś przyciągnie ptaków, które miały ochotę na jarzębinowe korale, wykorzystywano w trakcie polowania na ptaki. Jarzębinę odwiedzają, aby się pożywić, m. in.: kosy, kwiczoły, drozdy, sikory, gile, świstunki.

Owocami opadłymi karmią się też kuny domowe, lisy rude i borsuki europejskie. A więc i one mogą być udział rozprzestrzenianiu się nasion. Jest to przykład endochorii (przez układ pokarmowy).
Zwierzęta zjadają owoce, a nasiona następnie:

• przechodzą przez przewód pokarmowy,
• wydalane są z odchodami, często daleko od rośliny macierzystej,
• czasem kiełkują lepiej dzięki przejściu przez jelita (stratyfikacja chemiczna).

Młode pędy rośliny są chętnie zgryzane przez zwierzęta, głównie przez zające, jelenie i sarny. Mogą one nawet całkowicie zahamować wzrost młodych siewek.

Literatura:

1. Pias B., Breeding system and pollen limitation in the masting tree Sorbus aucuparia L. (Rosaceae) in the NW Iberian Peninsula, https://doi.org/10.1016/j.actao.2005.08.005
2. Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
3. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.