Po co pszczołom kamienie?

Uwielbiam kamienie. Zachwycają mnie ich kształty i kolory. Zbieram je od paru lat i gdy tylko pola są świeżo zaorane, ruszam na łowy. Moje jesienne wyprawy z taczką po kamienie sprawiły, że wrosłam w rolniczy krajobraz tak mocno, że nawet starzy dziadowie nie pamiętają, jak wyglądały pola orne bez Kaśki ciągnącej za sobą taczkę pełną kamieni ;)))

Głazy, kamienie, kamyczki, mnóstwo kamieni!

Początkowo zbierałam kamienie byle jakie i rzucałam je byle gdzie.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

Potem zaczęłam zwracać uwagę na ich strukturę, chropowatość, ukosy, pęknięcia. Usypywanie kamieni: luźne, ścisłe. Ustawianie na ziemi: na sobie, obok siebie, samotnie…

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

O co chodzi z tymi kamieniami

Powód jest pewnie łatwy do odgadnięcia – zamarzyło mi się przeanalizowanie związku żądłówek z kamieniami. Być może kiedyś powstanie na ten temat rozbudowany dział, jak suche łodygi czy domek dla owadów, ale na razie chłonę kamienną rzeczywistość, poznając ją i fascynując się tym, jak martwe na pozór kamienie mogą tętnić życiem.

• 

• 

Związek dzikich pszczół i innych żądłówek z kamieniami

Skaliste tereny nie są bogatymi w gatunki miejscami występowania żądłówek ze względu na dość częsty brak pokarmu w postaci kwitnących roślin. Jednak, gdy w pobliżu występuje baza pokarmowa, stają się miejscami dla nich sprzyjającymi. W szczelinach kamieni gniazdować mogą pszczoły, jak makatka tarczkozębna (Anthidium oblongatum), makatka zbójnica (Anthidium manicatum) czy makatka wełnista (Anthidium punctatum), a także różne miesierki, np. miesierka niedopaska (Megachile versicolor) czy miesierka różówka (Megachile centuncularis).

• 

• 

• 

Z kamienistych miejsc korzystają niektóre gatunki pseudosmuklików (Lasioglossum spp.), tworząc w pęknięciach kamieni, kamiennych murkach czy kamienistych miejscach spoiny wypełnione ziemią.

Swoje gniazda w zagłębieniach głazów i większych kamieni tworzy murarka nakamionka (Hoplitis anthocopoides). Każda komórka lęgowa przyklejana do głazu, budowana jest z gliny i małych kamyczków. Gniazdo może zawierać od jednej do kilkudziesięciu komórek lęgowych.

• 

• 

• 

• 

• 

Z kamienistych miejsc może korzystać także pszczoła makateczka komonicówka (Anthidiellum strigatum), budująca małe gniazda z żywicy (wielkość ok. 1 cm) w kształcie charakterystycznej buteleczki.

• 

• 

• 

• 

• 

Są gatunki, które gniazdują w korzeniach traw lub pod kamieniami, np. miesierka wielka (Megachile maritima), czy też takie, które preferują skaliste i żwirowe miejsca, jak np. miesierka białogonka (Megachile pilidens). Pod kamieniami swoje mrowiska zakładają także niektóre gatunki mrówek.

• 

• 

• 

• 

Pszczoły na kamieniach w mieście

Chociaż „pszczoła na kamieniu” brzmi egzotycznie, Kamila Chomicz z Bees on my way znalazła murarkę nakamionkę (Hoplitis anthocopoides) w mieście (garnizon w Gdańsku-Wrzeszczu). Występowanie tego gatunku pszczoły zależy od współistnienia elementów: miejsc gniazdowania (głazy) i kwitnących żmijowców. Brak któregokolwiek z tych czynników powoduje zanik populacji. W Gdańsku murarka nakamionka znalazła odpowiednie warunki.
Jak już wspominałam, kamieniste miejsca bez odpowiednich gatunków kwitnących roślin nie mają znaczenia dla pszczół. Podobnie jest w przypadku domków dla owadów. Miejsca gniazdowania – bez kwitnących w pobliżu roślin – są niezajmowane, a kwitnące rośliny – bez odpowiednich miejsc gniazdowania dla danego gatunku pszczoły – bez znaczenia.

Kamienie w ogrodzie

Myślę, że warto zadbać o obecność kamieni, suchych murków bezspoinowych czy skalniaków w swoim ogrodzie. Nie jest problemem zebranie garści kamieni z pól uprawnych, gdy nie są jeszcze obsiane – rolnik się może nawet ucieszy. Nie zbieram kamieni ze stosów usypanych przez rolników w latach wcześniejszych. Nie chcę zaburzać zamieszkałego tam już życia.

Asia, zauroczona moimi zachwytami nad kamieniami, również zaczęła je zbierać. Już w pierwszym roku po ułożeniu stosu cieszyła się widokiem gniazd żądłówek. Żeby zebrać kamienie, zakupiła specjalnie w tym celu taczkę i również zaczęła zwozić kamienie z pola. Mogłam poczuć się przez chwilę jak prawdziwa influencerka, wprowadzając modę na wożenie kamieni w taczce :))
Poniżej zdjęcia jej konstrukcji. Zasłonę milczenia spuśćmy na to, co myślą okoliczni sąsiedzi na widok budowanych przez nią kurhanów 🙂

• 

• 

• 

Kamienie mają znaczenie również dla innych zwierząt. Lubią wygrzewać się na nich różne owady, czy jaszczurki, które w szczelinach stosów znajdują też kryjówki. Często spotykam nocujące na nich zakamuflowane ćmy, co zawsze jest dla mnie dużą estetyczną przyjemnością.

Na dobre zakończenie

Na zakończenie pokażę niektóre struktury znalezione na kamieniach, które wyglądają niezwykle i nie zostały jeszcze przeze mnie zbadane.

• 

• 

Świat kamieni, to trudne do obserwacji środowisko, bo rozległe, a wiele rzeczy dzieje się bez dostępu naszego wzroku. Jednak właśnie chyba to dodaje mu tego wysublimowanego smaku wyzwania :)) Ciągnie mnie, by go poznać. Tym bardziej, że piasek i kamienie to mój żywioł.

Zbierając kamienie, w celu ich wykorzystania, należy uważać, by nie naruszyć istniejących gniazd.

* O zwyczaju układania kamieni, który może szkodzić przyrodzie, proszę, przeczytaj tutaj.

Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik