Makatki to dzikie pszczoły, których podglądanie może sprawić bardzo dużo frajdy. Ze względu na ich żywiołowy charakter, szybkość i oryginalny wygląd, a także ciekawy sposób budowy gniazda, są zawsze miłym gościem na kwiatach. Miłym gościem dla mnie. Gatunki pszczół inne niż makatki mogą mieć odmienne zdanie, ale o tym za chwilę. Opowiadałam ostatnio o pszczołach budujących gniazda z kawałków wycinanych liści. Tym razem będzie o jednym z gatunków używających włosków roślin, pszczoła o oryginalnym wyglądzie – makatka wełnista Anthidium punctatum. Serdecznie zapraszam.
Makatka wełnista Anthidium punctatum – podstawowe dane
Nazwa gatunkowa: | makatka wełnista Anthidium punctatum |
Rodzina: | miesierkowate Megachilidae |
Rodzaj: | makatka Anthidium |
Liczebność: | rzadka |
Występowanie: | suche i ubogie murawy, pastwiska, ugory, piaskownie, żwirownie |
Długość | 8-9 mm |
Czas występowania | maj-sierpień |
Gniazdowanie | w istniejących otworach. Do budowy gniazda używa włosków roślin. |
Odwiedzane kwiaty | gruboszowate (Crassulaceae), bobowate (Fabaceae), rezedowate (Resedaceae) |
Czas lotu, rośliny pokarmowe
Makatki wełniste obserwować możemy od maja do sierpnia, zależnie od pogody. U dzikich pszczół przeważnie samce pojawiają się wcześniej niż samice. U makatek jednak obie płcie pojawiają się mniej więcej w tym samym czasie. Makatki wełniste lubią ciepło, jednak potrafią latać w niższych temperaturach niż makatka zbójnica Antidium manicatum. Najłatwiej odnaleźć je na kwiatach, ponieważ obie płcie odwiedzają rośliny z rodziny gruboszowatych, bobowatych i rezedowatych.
Makatka wełnista Anthidium punctatum – samce
Obserwacja makatek mogłaby wymagać ostrzeżenia podobnego do tego przy filmach: możliwa obecność treści erotycznych, przemocy, agresji, a nawet wulgaryzmów, bo zapewne niejedna pszczoła przegoniona z kwiatów przez makatkę srogo ją przeklina. Samce w poszukiwaniu partnerek patrolują rośliny pokarmowe, wykazując terytorializm, przeganiając inne owady odwiedzające kwiaty i wpuszczając tylko samice swojego gatunku. Zdarza się to szczególnie, gdy rośliny rosną w skupiskach. Gdy rośliny są rozproszone, samce makatki wełnistej koncentrują się raczej na samym patrolowaniu i nie bronią zasobów tak intensywnie. Makatka wełnista, będąc bardzo małą pszczołą, swoimi atakami odstrasza mniejsze pszczoły, ale nie powoduje uszczerbku na zdrowiu przeganianych owadów, w przeciwieństwie do znacznie większej makatki zbójnicy Anthidium manicatum.
Za przypilnowanie zasobów pokarmowych samica musi jednak zapłacić. Jej wizyta na bronionym terytorium prowadzi do kopulacji lub jej próby. Samiec gwałtownie spada na samicę, która zajęta jest zbieraniem pokarmu na kwiatach. Kopulacja odbywa się na roślinie lub, co częstsze, para opada na ziemię w miłosnych objęciach.
Samice pszczół są powszechnie kojarzone z pracowitością, podczas gdy samce – z lenistwem. Ten stereotyp, krzywdzący dla samców dzikich pszczół, wywodzi się jednak od trutni, samców pszczoły miodnej. Samce makatki wełnistej spędzają czas bardzo aktywnie. W sprzyjających warunkach pogodowych patrolują kwiaty od rana do wieczora, robiąc przerwy tylko na posiłek lub krótki odpoczynek w pobliżu patrolowanych roślin (zobacz też: Strategie poszukiwań partnerki u dzikich pszczół).
Noce i niekorzystną dla lotu pogodę samce spędzają trzymając się roślin żuwaczkami (zobacz też: jak śpią dzikie pszczoły).
Makatka wełnista Anthidium punctatum – samice
Zapłodnione samice zakładają gniazda w szczelinach między kamieniami, ale również w samodzielnie kopanych przez siebie zagłębieniach. Znalezione przeze mnie gniazda przeważnie znajdowały się między, albo w sąsiedztwie kamieni. Jedno tylko (prawdopodobnie samodzielnie wykopane) założone zostało pod rośliną.
Gniazda są wyściełane włoskami roślinnymi, które są zbierane z różnorodnych roślin, takich jak dziewanna, ukwap dwupienny czy bylica pospolita. Po zakończeniu tego procesu, pszczoła zaopatruje gniazdo w pyłek i nektar, a potem składa w nich jajo. Zależnie od dostępnej dla samicy przestrzeni, liczba komórek lęgowych w gnieździe może wahać się od jednej do kilku.
Pobieranie włosków roślin
Obserwowane przeze mnie makatki pobierały materiał z dziewanny oraz bylicy. Włoski roślinne, które je interesowały na liściach dziewanny, znajdowały się na ich spodniej stronie, co sprawiało, że pszczoły często były ukryte przed moim wzrokiem i nie było łatwo je wypatrzeć.
Pszczoła zeskrobuje włoski roślinne żuwaczkami i na bieżąco zwija je w kulkę, którą następnie transportuje do gniazda w locie.
Makatkę wełnistą obserwowałam także podczas zbierania materiału z bylicy pospolitej, jednak tutaj obserwacja była już zupełnie trudna. Pszczoła ma małe rozmiary i, gdy znikała w kępach bylicy, ciężko mi było zgadnąć, gdzie dokładnie się znajduje.
Dość interesująca była obserwacja makatki, która usiłowała zebrać włoski z rojników. Próbowała znaleźć odpowiednie miejsce i wchodziła pod kwiaty skubiąc włochatą powierzchnię, jednak ostatecznie zrezygnowała i odleciała bez zdobyczy.
Zamykanie ukończonego gniazda
Gdy makatka skończy prowiantować gniazdo i złoży jaja, najpierw zamyka gniazdo włoskami roślin, następnie przykrywa gniazdo małymi kamyczkami, patyczkami, kawałkami roślin lub suchymi płatkami kwiatów.
Mimo że obserwowana przeze mnie pszczoła przenosiła po jednym kamyczku, to transport materiałów do zamknięcia gniazda odbywał się błyskawicznie. Szybkość jej pracy prezentuję na filmie. Na mnie zrobiła wrażenie!
Na zakończenie
Kilka lat temu zauroczyły mnie rojniki (opowiadałam o tym w art. z 2020 roku „Drugie życie beczki na kiszoną kapustę”). Poszło szybko – zaczęłam zbierać i kupować gruboszowate. Są świetne! Susza im nie straszna, łatwo się je przesadza. W gruncie rzeczy można taką roślinę położyć na ziemi, a ona sama będzie wiedzieć, jak sobie poradzić. Takie skalniaczki, kamienie, suche murki potrafią być areną wielu nie tylko makatkowych przygód. Zapewniają miejsca gniazdowania, a także i pokarm dla pszczół i innych żądłówek. Polecam!
A więcej o kamieniach opisuję w cyklu: Opowieści tysiąca i jednego kamienia
Życzę Wam wielu makatkowych obserwacji!
Makatka tarczkozębna (Anthidium oblongatum) Makatka zbójnica (Anthidium manicatum) Makateczka komonicówka (Anthidiellum strigatum) Makatka czarnogrzbieta (Pseudoanthidium nanum) Makatka siedmiozębna (Anthidium septemspinosum)
Źródła i dodatkowa lektura
- Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
- Scheuchl E., Willner W, Taschenlexikon der Wildbienen Mitteleuropas, Wiebelsheim 2016.
- Westrich P. , Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
- H. Wiesbauer, Wilde Bienen: Biologie – Lebensraumdynamik am Beispiel Österreichs – Artenporträts, Stuttgart 2017.
4 komentarze
Pszczoła robiąca ekskluzywne gniazda.
Każdy artykuł tutaj to porcja fascynującej wiedzy.
Dziękuję. Pszczoła niesamowita. Miałam wielkie szczęście, że udało mi się znaleźć te gniazda. To było moje marzenie.
Dziękuję pięknie za informacje o drobnych mieszkańcach tego świata. Cudowne stworzenia! Fantastyczna jest różnorodność. Człowiek powinien obserwować i uczyć się. Ziemia jest wielka i Ktoś przewidział miejsce dla wszystkich.
Dziękuję za ten piękny komentarz. Pozdrawiam serdecznie!