Informacje ogólne
Nazwa gatunku: jabłoń domowa (Malus domestica Borkh.)
Okres kwitnienia: maj, pożytek wiosenny
Pokarm: nektar i pyłek
Stanowisko: słoneczne
Gleba: nieco wilgotna, różne rodzaje
Charakterystyka
Jeżeli ktoś kiedyś mierzył się z pytaniem, jakie drzewo owocowe jest najpopularniejsze w Polsce, to właściwa odpowiedź brzmi: jabłoń domowa, w którejś ze swoich 10 tys. odmian!
Jabłoń może osiągać 6-12 m, chociaż bywają odmiany niższe i specjalnie przycinane dla łatwiejszego zbioru owoców. Liście są jajowate, karbowane. Zakwitają pięknymi białymi lub różowymi kwiatami o średnicy 2,5-4 cm. Korona pięciopłatkowa. Chociaż może zapylać się swoim pyłkiem, to jednak najczęściej roślina potrzebuje zapylenia krzyżowego i jest ono najkorzystniejsze dla przyszłych owoców. Owoce zapylane przez pszczoły zyskują na wielkości i smaku. W kwiecie łatwo zauważalne pręciki, w liczbie około 30 i pięcioszyjkowy słupek, gdzie szyjki są ze sobą zrośnięte u nasady.
Roślina jest zarówno pyłkodajna, jak i nektarodajna. Pyłek bogaty w składniki odżywcze, zawiera aż 30% białka.
Jabłoń domowa jest bardzo ważną rośliną w kalendarzu naszych rodzimych zapylaczy. Powszechność tego drzewa zapewnia w maju stałe i stabilne źródło pokarmu pszczołom. Dlatego cieszy każda jabłonka posadzona w przydomowym ogródku czy działce. Jednak warto zwrócić uwagę, aby dbając o bogate plony naszego drzewka nie stosować środków chemicznych, które mogą zaszkodzić pszczołom. W zasobach internetowych można znaleźć wiele naturalnych sposobów pozbywania się szkodników. Ich stosowanie może wymaga trochę więcej wysiłku czy cierpliwości, ale warto dla dzikich zapylaczy się nieco potrudzić.
Doceńmy dzikich zapylaczy
Obecnie coraz bardziej doświadczamy deficytu zapylaczy. I nie tylko tę wiedzę czerpię od znajomego, który ma jabłonki na swojej działce, ale także z metaanalizy, którą w roku 2022 opublikowali badacze w publikacji Pollination deficits and contributions of pollinators in apple production: A global meta-analysis. Gdzie za podstawę posłużyło 48 artykułów z całego świata badających kwestię zapylania jabłek. Na wszystkich kontynentach doświadczamy deficytu zapylania, chociaż pod względem zawiązywania owoców i nasion obserwuje się pewne różnice.
Dodatkowo zaobserwowano, że:
Zawiązywanie owoców i nasion było odpowiednio o 71% i 62% wyższe, gdy owady miały otwarty dostęp do kwiatów, niż gdy były one sztucznie wykluczone, przy czym wyniki różniły się w zależności od odmiany.
Deficyty zapylania i udział zapylaczy w produkcji jabłek: globalna metaanaliza
Naukowcy podsumowując swoją analizę jako jedną z najważniejszych dróg zmiany sytuacji deficytu zapylania proponują: ochronę i zwiększanie liczebności oraz różnorodności dzikich pszczół. A cóż my? My możemy dbać o siedliska dzikich zapylaczy: nieużytki, miedze, murawy kserotermiczne.
Co ciekawe bywa, że nawet postawienie uli w sadzie nie będzie wystarczającym gwarantem skutecznego zapylenia. Wynika to z wierności kwiatowej pszczół i ich pracy zespołowej. Pszczoła za jednym wylotem z gniazda będzie gromadzić pyłek z tylko jednego gatunku rośliny. Dodatkowo będzie leciała tam, gdzie uzna, że pożytek jest najobfitszy. Co to oznacza? Że jeżeli np. w pobliżu będzie pole rzepaku, który akurat będzie kwitł, pszczoły mogą wybrać rzepak jako źródło pokarmu i w swoim pszczelim nosie mieć zapylanie jabłoni. Dlatego tak istotne jest dbanie o dzikie pszczoły, które dywersyfikują nam zapylaczy i sprawiają, że nie jesteśmy zdani jedynie na obecność pszczoły miodnej.
Moje jabłonie
Nasza posadzona przed wojną jabłonka ma już kilkadziesiąt lat i wyrosła na kilkunastometrowe, rozłożyste drzewo. Chociaż drzewo to może za dużo powiedziane, bo nasza jabłonka wygląda jak krzew. Nie ma jednego głównego pnia, a wiele pojedynczych. Co roku przyciąga mnie hukiem pszczół miodnych, które buszują na kwiatach. Jabłoń ta potrzebuje zawsze rocznego odpoczynku, by kolejnego lata znów obrodzić owocami. Jesienią zbieram jabłka na kompot, a po zmroku przychodzą jelenie i sarny, aby pokosztować leżących owoców. Nic się nie marnuje. W tym roku do tej staruszki jabłoni, dołączyła młoda jabłonka, którą całą w mszycach kupiliśmy za oszałamiające 5zł. Mszyc się pozbyliśmy, poświęcając jabłonce odrobinę czasu i cierpliwości. I już w tym roku wyprodukowała dwa małe jabłuszka.
Jabłoń domowa, jakie pszczoły ją odwiedzają?
Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Andrena cineraria (pszczolinka niebieskawa), Andrena dorsata (pszczolinka mniszkowo-rzepakowa), Andrena haemorrhoa (pszczolinka wiosenna), Andrena flavipes (pszczolinka pospolita), Andrena minutula (pszczolinka głogowianka), Andrena tibialis, Andrena varians (pszczolinka agrestówka), Anthophora plumipes (porobnica wiosenna), Colletes cunicularius (lepiarka wiosenna), Halictus subauratus (smuklik złotawy), Lasioglossum sp. (pseudosmukliki), Osmia bicornis (murarka ruda), Osmia cornuta (murarka rogata)
Literatura:
- Deficyty zapylania i udział zapylaczy w produkcji jabłek: globalna metaanaliza
- Flaga S., Rośliny pokarmowe pszczół samotnic, Wydawnictwo BioDar.
- Pogorzelec M., Atlas roślin miododajnych, Wydawnictwo Dragon.
- Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
- Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.
