Lepiarka jedwabniczka (Colletes daviesanus)

Wszystkie lepiarki są gatunkami letnimi, wyjątek stanowi jedynie Colletes cunicularius – lepiarka wiosenna, która, jak polska nazwa głosi, pojawia się na wiosnę jako jedna z pierwszych pszczół i wypatrywać jej możemy na kwitnących wierzbach. Letnich gatunków lepiarek najlepiej szukać natomiast na wrotyczu, ponieważ wiele z nich preferuje tę roślinę. Jednym z takich gatunków jest właśnie bohaterka niniejszego wpisu – lepiarka jedwabniczka Colletes daviesanus.

Lepiarka jedwabniczka Colletes daviesanus – podstawowe dane

Lepiarka jedwabniczka Colletes daviesanus jako gatunek synantropijny

Lepiarka jedwabniczka Colletes daviesanus najczęściej gniazduje w stromych lub pionowych ścianach. Spotkać ją można w piaskowniach, żwirowniach, leśnych zrębach, ale także we wsiach i miastach. Czynnikiem wpływającym na wybór miejsca do budowy gniazda jest ziarnistość i spoistość podłoża, dlatego pszczoła ta może drążyć otwory w ścianach z miękkiej zaprawy lub piaskowca. Notowane były także zniszczenia spowodowane przez lepiarkę jedwabniczkę drążącą tunele w spoinach murów czy w ścianach, np. domów, stodół, kościołów itp., szczególnie, gdy gatunek ten tworzył duże kolonie. Badania, na które trafiłam, dowodziły, że w piaskowcu zniszczenia powodowane przez lepiarkę były wtórne, tzn. najpierw piaskowiec ulegał zniszczeniu pod wpływem warunków atmosferycznych, a następnie był wykorzystywany przez pszczoły.

Lepiarka jedwabniczka nie jest wyjątkowa w wyborze ścian budynków na miejsce gniazdowania, ponieważ mury z łatwymi do drążenia spoinami mogą obfitować w bogactwo owadów błonkoskrzydłych. W spoinach murów zakładają gniazda zarówno gatunki wykorzystujące puste tunele (np. miesierki Megachile, murarka ogrodowa Osmia bicornis czy murarka żmijowcowa Hoplitis adunca), jak i pszczoły, które potrafią samodzielnie drążyć korytarze (np. omawiany gatunek – lepiarka jedwabniczka czy porobnica wiosenna Anthophora plumipes). Otwory w spoinach murów służyć mogą nie tylko samicom budującym gniazdo, ale również samcom szukającym schronienia.

Budowa gniazda

Gniazdo lepiarki jedwabniczki Colletes daviesanus składa się z jednego tunelu rozdzielającego się na kilka bocznych. Ze względu na to, że pszczoła gniazduje ponownie w starym gnieździe, tunele w kolejnych latach mają coraz bardziej skomplikowane ułożenie. Tak, jak u innych gatunków lepiarek, komórki lęgowe wykładane są przezroczystą wydzieliną. Samica zaopatruje komórkę dość wilgotną mieszaniną pyłku i nektaru, a następnie składa jajo. Larwa po wykluciu się zjada pokarm. Wypróżniając się przykleja odchody do ścianek komórkowych, nadając komórkom tę fantastyczną rudą barwę.

Lepiarka jedwabniczka Colletes daviesanus w domku dla owadów

Zdarza się, że gatunek ten zakłada gniazdo w tunelach (śr. otworu 4-5 mm) w domku dla owadów. Obserwuję kręcące się w moim domku lepiarki, nie zauważyłam jednak, żeby założyły w nim gniazda.

Odwiedzane rośliny

Lepiarka jedwabniczka zbiera pyłek roślin należących do rodziny astrowatych wykazując wyraźną preferencję do wrotyczu pospolitego. W poszukiwaniu roślin pokarmowych potrafi pokonywać duże dystanse (ponad 2 km), co jest raczej rzadkie wśród dzikich pszczół.

Pszczoła-kukułka, czyli mamrzyca północna Epeolus variegatus

Lepiarka jedwabniczka ma swoją pszczołę-kukułkę, która jest z nią związana. Jest to mamrzyca północna Epeolus variegatus, przedstawiciel pszczołowatych Apidae. Gatunek ten nie buduje gniazd, natomiast podrzuca swoje jaja do gniazd innych pszczół, m.in. właśnie omawianej lepiarki. Obserwować można go na kwiatach różnych roślin, m.in. na wrotyczu pospolitym, gdzie pożywia się razem z gatunkami, na których pasożytuje. Jednak, jako pszczoła pasożytnicza, która nie ma aparatu do zbierania pyłku, nie jest związana z konkretnymi roślinami i można ją spotkać na różnych kwiatach.

Na zakończenie

Gatunki rodzaju lepiarka Colletes są bardzo trudne w identyfikacji i trudno ze zdjęć oznaczyć, jaki to gatunek. Jednak sam rodzaj jest dość charakterystyczny i nie powinno sprawiać trudności rozpoznanie go w terenie. Pospolicie rosnący wrotycz może ułatwić nam szukanie, więc warto przyglądać się jego kwiatom. Pozostaje mi chyba tylko życzyć Wam dobrych lepiarkowych spotkań!

Oznaczenia owadów: Darek Ogrodnik

Źródła i dodatkowa lektura

1. Esser J., Cölln K., Die Seidenbiene auf dem Vulkan: Zur Biologie von Colletes daviesanus (Hymenoptera: Apidae) in Tuffgruben der Eifel, Verh. Westd. Entom., Düsseldorf 2001, s. 107-116
2. Esser J., Die Seidenbiene Colletes daviesanus SMITH 1846. Lebensstrategie einer spezialisierten Wildbiene, NIBUK 2005.
3. Mader D., Nestbauten der Seidenbiene Colletes daviesanus (Hymenoptera: Colletidae) in Gebäudewändenund Aufschlüssen in der Fränkischen Alb in Bayern, Galathea 19/1, Berichte des Kreises Nürnberger Entomologen, 2003, s. 3-30.
4. Orlopp E., Colletes daviesanus als Kunstnestbewohner, Bembix 8 (1997). s. 31.
5. Scheloske, H.W., Die Seidenbiene Colletes daviesanus SM., ein Gebudeschdling, Journal of Pest Science 46(8): 113-117, 1973
6. Więcej zdjęć gatunku: https://www.flickr.com/photos/63075200@N07/albums/72157636022300015/