Hoplitis adunca (murarka żmijowcowa)

Murarka żmijowcowa (Hoplitis adunca) to jeden z gatunków dzikich pszczół, które mogą gniazdować w domku dla owadów. Ze względu na to, że żmijowca u mnie zawsze pod dostatkiem, a i miejsc gniazdowania nie brakuje, pszczoła występuje dość licznie, co ułatwia jej obserwację.

Samce

Rude samce o magnetyzujących oczach pojawiają się wcześniej niż samice. U mnie, przy licznym zasiedleniu i różnym czasie wygryzania z poszczególnych gniazd, obie płcie pojawiają się najczęściej równocześnie. W roku 2020 proces wygryzania się z kolejnych gniazd trwał prawie przez miesiąc.

Samce cały czas kręcą się w pobliżu gniazd. Wygrzewają na słońcu, próbują kopulować z samicami, odganiają muchy kręcące się koło domku, albo walczą ze sobą. Do starć dochodzi nisko nad ziemią. Osobniki utrzymują w powietrzu kontakt wzrokowy, by po chwili rzucić się na siebie.

Samice

Samice mają wydłużone ciało i również zielonkawe oczy, choć nie tak intensywne jak u samców.

Są szybkie, zwinne i pracowite, ale lubią też wygrzewać się leniwie w promieniach słońca. Często robią to równocześnie, obsiadając wtedy cały domek domek dla owadów, odsłonięte zbocza pagórków czy skarpy.

Bardzo często dochodzi u nich do sporów o gniazda. Opisywałam jakiś czas temu, że w przypadku murarki nakamionki (Hoplitis anthocopoides) często dochodzi do przejmowania gniazd. Myślę, że tu ten scenariusz jest równie prawdopodobny.

Żmijowiec zwyczajny

Murarka żmijowcowa (Hoplitis adunca) jest silnie związana z ogórecznikowatymi, szczególnie żmijowcami i nie spotkałam jej dotąd na innych roślinach. W tym roku tuż obok domku posiałam w donicach ogórecznik lekarski, jednak murarki nie wykazywały nim zainteresowania. Pomijały również farbownik polny. Wybierały żmijowca zwyczajnego.

Budowa gniazda

Samica buduje gniazda w skalnych pęknięciach, wśród kamieni, w glinie, glebie, martwym drewnie; może również zasiedlić opuszczone gniazda pszczół ziemnych. Buduje gniazdo liniowo, tj. jedna komórka za drugą. Najpierw tworzy ściankę, potem prowiantuje komórkę mieszaniną pyłku i nektaru, składa jajo, a następnie zamyka komórkę. Zamknięcie komórki jest tylną ścianką kolejnej i tak dalej. Ścianki przedzielające komory gniazdowe budowane są z gliny i piasku.

Poniżej otwarte gniazdo murarki żmijowcowej z oprowiantowanymi komórkami gniazdowymi. Z gniazda nie wyszły żadne pszczoły, stąd zdecydowałam się je otworzyć. Fioletowy kolor mieszaniny pyłku i nektaru bierze się stąd, że pszczoły korzystają z kwiatów żmijowca. Mieszanina jest bardzo klejąca w dotyku. Gdybym miała do czegoś ją porównać, powiedziałabym, że ma konsystencję ciągnącej krówki.

Zamknięcie gniazda murarki żmijowcowej (Hoplitis adunca)

Po zakończeniu budowy i prowiantowania komórek gniazdowych, pszczoła zamyka otwór wlotowy do gniazda.

Otwór zapieczętowany jest zatyczką z gliny, piasku, kamyczków, drewna i materiału roślinnego. Często zamknięcia gniazd są wypukłe (zobacz też tutaj).

Murarka żmijowcowa (Hoplitis adunca) przeważnie rozpoczyna budowanie gniazda od otworu, z którego się wygryzła. Po zamknięciu takiego gniazda dopiero wykorzystuje inne dostępne tunele. Samica czyści stare gniazdo, często nie pozbywając się resztek zatyczki zewnętrznej. Stąd często widoczne są nowe zamknięcia doklejane do starej zatyczki.

Większe otwory gniazd

Chociaż murarka żmijowcowa (Hoplitis adunca) preferuje gniazda 6-9 mm i długości kanału 15-30 cm, zdarza się, że zasiedla także większe otwory.

Zdarza się, że widuję samce pokryte oprowiantowaniem komórki. Być może wynika to z tego, że muszą się one przebijać przez niewylęgnięte komórki i przez to oklejone są niewykorzystaną mieszaniną? Nie mam na to pewnej odpowiedzi.

Zaloty murarki żmijowcowej (Hoplitis adunca)

Podczas parowania samiec gładzi samicę po oczach przednimi nogami, drży, a także rytmicznie uderza czułkami (jak to wygląda, można zobaczyć na filmach poniżej). Jest element zalotów, który może zadecydować, czy samica przyjmie swojego adoratora.

Pasożyty

Do tej pory z gniazd murarki żmijowcowej (Hoplitis adunca) wyhodowałam czarta smolistego (Anthrax anthrax) oraz liczne osobniki osarka murarkowego (Leucospis dorsigera). Wśród pasożytów wymienia się również Dioxys tridentata, szmeronię ciemnoskrzydłą (Stelis punctulatissima).

Źródła i dodatkowa literatura:

1. http://www.bwars.com/bee/megachilidae/hoplitis-adunca
2. https://www.researchgate.net/publication/309013543_Viper’s_Bugloss_Mason_Bee_Hoplitis_Hoplitis_adunca_new_to_Britain_Hymenoptera_Megachilidae_Megachilinae_Osmiini
3. https://www.nhm.ac.uk/discover/news/2016/october/new-bee-species-breeding-in-britain.html
4. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
5. H. Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
6. https://www.researchgate.net/publication/42635927_Host_recognition_in_a_pollen-specialist_bee_Evidence_for_a_genetic_basis

Identyfikacja owadów ze zdjęć: Darek Ogrodnik