Dzwonek okrągłolistny – Campanula rotundifolia L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: dzwonek okrągłolistny (Campanula rotundifolia L.)
Okres kwitnienia: maj-październik; pożytek wiosenny
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: słoneczne, półcieniste
Gleba: piaszczysta

Dzwonek okrągłolistny od dawna był na mojej liście „muszę go mieć”. Choć różne dzwonki, najczęściej rozpierzchły, skupiony czy jednostronny, spotykałam dość często, to ten nie chciał wpaść mi w oko. Wreszcie upolowałam sadzonki u znajomego ogrodnika. Śmiać mi się chciało, jak pan prowadząc mnie do sadzonek powiedział jakby z poczuciem winy: ale wie pani, że on nie ma okrągłych liści 🙂 I faktycznie o liściach łodygowych można powiedzieć wszystko, ale z pewnością nie, że są okrągłe.

Charakterystyka

Dzwonek okrągłolistny jest byliną z rodziny dzwonkowatych (Campanulaceae). Występuje w zaroślach, widnych lasach, na łąkach. Jej pokrój sięga do 50 cm. Ponieważ roślina w poprzednim sezonie wykształca pędy płonne (czyli takie na których nie ma organów rozrodczych – kwiatów z słupkami i pręcikami, nie wytwarza więc nasion) z nich to w nowym sezonie wegetacyjnym wyrasta wiotka i delikatna, rozpierzchła łodyga. Liście odziomkowe o długich ogonkach mają kształt nerkowaty, ewentualnie sercowaty i to do nich bardziej nawiązuje nazwa gatunkowa rośliny. Jednak te liście bardzo szybko zasychają i zanikają, tak że często, gdy dzwonek kwitnie po liściach tych nie ma już śladu. Liście łodygowe mają kształt równowąsko-lancetowaty, a ich szerokość nie przekracza centymetra. Kwiaty w kolorze niebieskofioletowym, choć kolorystyka bywa zmienna i barwa może być również bladofioletowa lub nawet biała. Kwiaty są wielkości do 2 cm, wyrastają na długich ogonkach, najczęściej zwisają, podczas gdy pąki są wzniesione.

Dzwonka pomysł na zapylanie

Swojemu pyłkowi roślina mówi zdecydowane „nie”. Jest rośliną przedprątną (czyli szybciej dojrzewają pręciki, a po ich opadnięciu dopiero słupek). Jej pylniki obsypują pyłkiem wnętrze kwiatu jeszcze w momencie, gdy płatki korony pozostają zamknięte. Pyłek po opadnięciu pylników na dno kwiatowe pozostaje na włoskach wewnątrz korony kwiatowej, a rozwijający się słupek powoduje rozwarcie się płatków. Odwiedzjące roślinę pszczoły przynoszą pyłek z innej rośliny i zdecydowanie ten sposób zapylanie, czyli krzyżowe, preferuje roślina. Jednak dzwonek pozostawia sobie jeszcze furtkę, gdyby do zapylenia krzyżowego nie doszło. Mianowicie wydłużające się skrętnie znamiona słupka mogą mieć kontakt ze swoim pyłkiem i może dojść do samozapylenia. Jest to działanie z serii: nie chcę, ale muszę.

Samotka i nożycówka w jednym spały dzwonku

Każdy kto interesuje się dzikimi pszczołami, po pewnym czasie zdobywa cenną wiedzę, że warto zaglądać do dzwonków. Zwykle ich korony kwiatowe są skierowane ku dołowi i trudno przeniknąć, cóż tam się dzieje. A dziać się może wiele. Czasem będzie to tylko wlot po pokarm, czasem pszczele intymności, a czasem odpoczynek lub schronienie przed deszczem. Ja jako adept tej tajemnej wiedzy zaglądam delikatnie do dzwonków i czasami się okazuje, że ktoś urządził sobie tam noclegownię. A tym większa była radość gdy okazało się, że w jednym z dzwonków śpią aż dwie pszczoły i to różnych gatunków. Cudny widok. Jeżeli przyjdzie Wam ochota zajrzeć dzwonków, pamiętajcie bądźcie bardzo delikatni.

Roślinę można rozmnażać z nasion wiosną i przez podział, którego można dokonywać zarówno wiosną i jesienią. Już kończąc wspomnę tylko, że mój dzwonek odnalazł się dobrze na moich rabatach, jednak ten pierwszy sezon z nim nauczył mnie, że warto pielić na bieżąco jego stanowisko, bo potem trudno się rozeznać co jest liśćmi dzwonków, a co zwykłą trawą.

Dzwonek okrągłolistny, jakie pszczoły go odwiedzają?

Pszczoły samotne przylatujące po pyłek: Andrena curvungula (pszczolinka dzwonkowa), Andrena bicolor (pszczolinka czarnogłowa), Andrena coitana, Andrena flavipes (pszczolinka pospolita), Andrena rufizona, Ceratina cyanea (rożyca błękitnawa), Chelostoma campanularum (nożycówka żółtobrzucha), Chelostoma distinctum, Chelostoma rapunculi (nożycówka dzwonkowa), Dufourea dentiventris, Dufourea inermis, Lasioglossum costulatum (pseudosmuklik dzwonkowiec), Melitta haemorrhoidalis (spójnica dzwonkowa), Osmia mitis (murarka dzwonkowa), Hylaeus difformis (samotka obrzeżona), Lasioglossum albipes (pseudosmuklik pospolity), Lasioglossum convexiusculum, Lasioglossum morio, (pseudosmuklik przetacznikowiec), Lasioglossum porvulum, Lasioglossum zonulum, Megachile anolis, Hoplitis papaveris (murarka makowa), Megachile lagopoda (miesierka chabrówka), Megachile willughbiella (miesierka ziemna)

Literatura:

1. Szwedler I., Nawara Z., Rośliny. Spotkania z przyrodą, Warszawa 2021.
2. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.