TOP 10 Rośliny dla trzmieli długojęzyczkowych

W ramach strony publikowaliśmy już Top 10 Rośliny dla dzikich pszczół, który to był zestawieniem roślin zielnych obejmujących gatunki odpowiadające szerokiej palecie dzikich zapylaczy. Dziś propozycja dla trzmielich specjalistów. Rośliny dla trzmieli długojęzyczkowych – skąd ten pomysł? Dlaczego trzmielom o długich językach należy się specjalne traktowanie? Co czyni je wyjątkowymi, a przez to bardziej zagrożonymi?

Trzmiele z długimi językami

Do trzmieli długojęzyczkowych w Polsce zaliczamy raptem cztery gatunki spośród 28 gatunków trzmieli (wyłączając trzmielce) wykazanych z terytorium naszego kraju. Są to: trzmiel ciemnopasy (Bombus ruderatus), trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum), trzmiel paskowany (Bombus subterraneus), trzmiel ozdobny (Bombus distinguendus). W większości są to gatunki rzadkie lub bardzo rzadkie, z wyjątkiem trzmiela ogrodowego, który jest jeszcze wciąż pospolitym gatunkiem, jednakże wykazywanym z coraz mniejszej liczby stanowisk. Przyczyną tej sytuacji są głównie kurczące się siedliska trzmieli z powodu pochłaniania terenów naturalnych przez rolnictwo, a także „wylewaniu się” miast na wszelkie nieużytki. Aby wspomóc długojęzyczkowe gatunki trzmieli zachęcam do ochrony siedlisk z roślinnością, która tym trzmielom odpowiada, a także sadzenia w ogrodach roślin „pasujących” do ich językowych gabarytów.

Trzmiele o długości języczka średniej lub krótkiej mają do wyboru dużo szerszą paletę roślin pokarmowych. A nawet niektóre krótkojęzyczkowe gatunki nauczyły się włamywać do kwiatów. Gdy mają one ochotę na nektar ukryty w długiej rurce kwiatowej przegryzają ją u jej nasady i tą drogą penetrują miodniki. Dlatego to gatunki o długich językach wymagają naszej większej uwagi i wsparcia, stąd niniejsze top 10.

TOP 10 Rośliny dla trzmieli długojęzyczkowych

1. Wiciokrzew pomorski (Lonicera periclymenum L.) – jest to roślina, którą można spotkać również w naturalnych siedliskach. W zaroślach lub widnych lasach. Jest zdrewniałym pnączem należącym do rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Jest to kapitalna roślina pod wieloma względami. Jej kwiaty dostarczają pokarmu pszczołom. Owocami żywią się ptaki, które w jej splątanych gałęziach często zakładają gniazda. W zeszłym roku miałam okazję obserwować w wiciokrzewie rodzinkę kosów (Turdus merula). I oczywiście nie mogę zapomnieć, że gdy zapada wieczór, do wiciokrzewu zlatują się „motyle zmierzchowe” (Sphingidae) . Nasze krajowe „kolibry”. Poczytaj o wiciokrzewie pomorskim…
2. Koniczyna łąkowa (Trifolium pratense L.) – roślina ta kiedyś sprawiała, że trzmiele długojęzyczkowe miały się u nas bardzo dobrze. Wysiewano ją jako płodozmian zapewniając tym samym wszelkim pszczołom z długimi językami – porobnice (Anthophora), kornutki (Eucera), trzmiele (Bombus) – nieograniczony dostęp do pokarmu. Główka koniczyny to mnóstwo pojedynczych kwiatów motylkowych (nawet do 100). W tym roku będąc w Rumunii serce moje wzdrygnęło się z zachwytu, kiedy to mogłam podziwiać łany koniczyny łąkowej, a na niej setki/tysiące trzmieli. Poczytaj o koniczynie łąkowej…
3. Wyka ptasia (Vicia cracca L.) – ponownie jak poprzedniczka roślina z rodziny bobowatych (Fabaceae). Dla trzmieli jest to jedna z najważniejszych rodzin botanicznych. Na tej roślinie goszczą nie tylko trzmiele (i to nie tylko długojęzyczkowe), ale ponownie kornutki, porobnice, smukliki (Halictus), murarki (Osmia) i miesierki (Megachile), a kto wie, może i zadrzechnia (Xylocopa) uzna, że warto. Rodzaj wyka jest bardzo ważny dla naszych rodzimych gatunków pszczół, do tych najistotniejszych zaliczamy wykę kosmatą (Vicia villosa), płotową (Vicia sepium). Dla gatunków pszczół gniazdujących w lasach lub na ich obrzeżach istotna będzie wyka leśna (Vicia sylvatica). Nie bójmy się wąsatej wyki, bo to wprost wymarzona roślina dla wielu gatunków pszczół. Poczytaj o wyce ptasiej…
4. Czyściec lekarski/bukwica zwyczajna (Betonica officinalis L.) – jasnotowate będą walczyć z bobowatymi i ogórecznikowatymi o palmę pierwszeństwa w kwestii bycia najistotniejszą dla trzmieli wszelkich niezależnie czy dysponują języczkiem okazałym, średniokazałym lub całkiem nieokazałym ;). Czyściec lekarski nie jest niestety rośliną, którą udało mi się spotkać w naturze. Ale spore poletko obserwowałam w ogrodzie w Wojsławicach. Czyściec lekarski wspaniale odnajduje się w ogrodach, a jego obecność, to gwarancja dziecięcej radości z obserwacji „bombusów”. Poczytaj o czyśćcu lekarskim…
5. Ostróżeczka polna (Delphinium consolida L.) – piękna, wiotka, oryginalna roślina należąca do rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae). W siedliskach związanych z człowiekiem, czyli synantropijnych. Występowała jako chwast polny, jednak, odkąd wprowadzono herbicydy, które likwidują z upraw rośliny dwuliścienne, częściej spotyka się ją na przydrożach. Piękna długa ostroga kwiatowa wprost stworzona dla trzmieli z długimi językami.
6. Mierznica czarna (Ballota nigra L.) – i znów jasnotowate rozpychają się na podium rodzin botanicznych ważnych dla trzmieli. Mierznica ze swymi chaotycznymi pędami, to doskonała propozycja do dzikiego zakątka ogrodu. Przyciągnie nie tylko różne gatunki trzmieli, ale również m.in. porobnice czy makatki (Anthidium). Ja z utęsknieniem czekam aż spotkam na mierznicy wigorczyka (Rophites). Mierznicę należy wypatrywać w zaroślach, przydrożach, obrzeżach lasów. Ale pojawia się czasem odważnie na miejscach ruderalnych, największe skupisko tej rośliny spotkałam na hałdzie piasku, która najprawdopodobniej została usypana przez kogoś, kto postanowił pozbyć się zbędnego piasku. Poczytaj o mierznicy czarnej…
7. Głowienka wielkokwiatowa (Prunella grandiflora (L.) Scholler.) – roślinę tę, oczywiście z jasnotowatych, wybrałam zamiast głowienki pospolitej (Prunella vulgaris), ponieważ obie występują w naszej florze i obie są oblatywne przez trzmiele, jednak ta wielkokwiatowa z chęcią jest również sadzona w ogrodach. Niewysoka, piękna roślinka, na której możemy obserwować trzmiele o długich językach, ale także te z krótkimi, które będą pobierały nektar poprzez wygryzioną dziurkę. Piękno i ciekawe obserwacje w jednym. Poczytaj o głowience wielkokwiatowej…
8. Rdest wężownik (Bistorta officinalis Delarbre) – członek rodziny rdestowatych (Polygonaceae). Widok tej rośliny pośród podmokłych łąk, to miód na serce. Ponadto kuklik zwisły i ostrożeń błotny to pejzaż podmokłych łąk, na który czekam co roku. Rdest wężownik ugości nie tylko m.in. trzmiele ogrodowe, ale również motyle, które kochają obsiadać tę roślinkę o bardzo ciekawym kształcie kwiatostanu. Występuje on także w odmianach ogrodowych, chociaż dla mnie zawsze największa radość przynoszą obserwacje roślin i zwierząt w ich naturalnych siedliskach. Poczytaj o rdeście wężowniku…
9. Poziewnik pstry (Galeopsis speciosa Mill.) – tak, znów rodzina jasnotowatych. Zwykle spotykam na niej trzmiele ogrodowe, ale także porobnicę drewniarkę (Anthophora furcata). Której rudą końcówką odwłoka próbuję śledzić, jak energicznie przemieszcza się między kwiatami poziewnika. Poziewniki także miękkowłosy (Galeopsis pubescens), szorstki (Galeopsis tetrahit) to doskonałe przykłady roślin, których długa rurka korony kwiatu zachęca do odwiedzin bardzo konkretnych zapylaczy. Zapylacz sięgając w głąb kwiatu otrze się o pylniki ukryte pod górną wargą i oprószony pyłkiem spełni swą rolę zapylacza odwiedzając kolejną roślinę tegoż gatunku. Poczytaj o poziewniku pstrym…
10. Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.) – wieloletnia roślina z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae). Do owadów ją odwiedzających należą oczywiście trzmiele. Ale także motyle z rodziny zawisakowatych i to one są głównymi zapylaczami tej rośliny. Bywa, że jest zapraszana do ogrodów naturalistycznych i faktycznie potrafi się tam bardzo ładnie prezentować. A jeżeli uda nam się jeszcze przyuważyć żerujące zawisaki, czy trzmiele to przyniesie nam to dodatkową satysfakcje. Korzeń mydlnicy lekarskiej można ponadto wykorzystać jako mydło terenowe, podobno pieni się doskonale 😉 Poczytaj o mydlnicy lekarskiej…
    
    Ps 1 Muszę dodać pozycję numer 11, gdyż już przy poprzednim zestawieniu TOP 10 roślin zielnych dla pszczół dzikich nie uwzględniłam lebiodki pospolitej. Roślina ma przeogromne grono fanów wśród Czytelników, a że pokrywa się z bogatym gronem wielbicieli wśród dzikich zapylaczy, w tym także trzmieli długjęzyczkowych, to lebiodka ląduje w zestawieniu.
11. Lebiodka pospolita (Origanum vulgare L.) – kształt wargowy korony kwiatowej podpowiada, że to kolejny przedstawiciel wspaniałej rodziny jasnotowatych. Roślina wręcz doskonała. Niewymagająca, będąca wybornym ziołem, a także dostarczająca pokarmu bardzo dużej ilości zapylaczy spośród motyli, chrząszczy, muchówek i oczywiście pszczół… całej rzeszy pszczół 😉 Przeczytaj o lebiodce pospolitej…

Ps 2 Moje propozycje są pewnym kompromisem między potrzebami trzmieli długojęzyczkowych, a naszymi potrzebami estetyki ogrodowej. Gdyż każda z wymienionych roślin może się pięknie prezentować również w przestrzeni ogrodu naturalistycznego. Nawet mierznicę czarną można uformować w atrakcyjną formę. Gdyby nie to pragnienie szukania kompromisu na liście z pewnością musiałyby się znaleźć flagowe rośliny wspierające naszych puchatych przyjaciół: najważniejsze z nich farbownik lekarski, żmijowiec zwyczajny a także jasnota biała czy kocimiętka właściwa i inne.

Ps 3 Dziękuję Alicji, naszemu trzmielowemu guru, za cenne uwagi. Ona zaś na swoją ulubioną roślinę długojęzyczkowców wybrała żywokost lekarski (Symphytum officinale). Przyznaję, że i ja przepadam za tą rośliną. Oczywiście zdjęcia Alicji wzbogaciły bardzo ten wpis, za co ponownie dziękuję 😉