Żywokost lekarski – Symphytum officinale L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: żywokost lekarski (Symphytum officinale L.)
Okres kwitnienia: maj-sierpień; pożytek wczesnoletni
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: słoneczne, półcieniste
Gleba: żyzna, wilgotna

Charakterystyka

Jest połowa sierpnia, a ja spacerując sobie w pobliżu zbiornika retencyjnego dostrzegłam trzmiela rudego, który energicznie oblatywał wciąż kwitnący żywokost lekarski. Lato powoli dobiega końca, a ten wczesnoletni pożytek wciąż zapewnia pokarm zapylaczom. I dodatkowo, jak wygląda 🙂 W moim ogrodzie zadomowił się w półcieniu, satysfakcjonująco dla niego, bo rośnie bujnie, ocieniany przez forsycję.

Ulubione siedliska dla żywokostu to podmokłe zarośla i łąki, wszelkie rowy, torfowiska, obrzeża jezior i powolnie płynących rzek. To wieloletnia roślina to przedstawiciel rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Pod ziemią korzeń silnie się rozgałęzia, jest pionowy, gruby, w kolorze czarnofioletowym, dorasta do 30 cm. Wyrasta z niego osiągająca do 100 cm łodyga. Kiedy pogładzimy żywokost to poczujemy, a kiedy się przyjrzymy, to i zobaczymy, że cała roślina jest pokryta szorstkim, białymi włoskami. Kanciasta i wzniesiona, w górnej części rozgałęziona.

Liście odziomokowe, duże, ogonkowe, jajowatolancetowate, osiągają do 60 cm. Zaś liście na łodydze są mniejsze, bez ogonka, czyli siedzące, o kształcie lancetowatym. Kwiaty o pięknej beczułkowatej koronie, w kolorze głównie fioletu, rzadziej różu, a najrzadszym wybarwieniem jest biel. Kwiaty zbierają się w kwiatostan, który zwie się sierpikiem, gdy spojrzymy na ten typ kwiatostanu z góry widać, że poszczególne kwiaty wyrastają w jednej linii.

Trzmiele – rabusie, mrówki – siewcy

Żywokost sprzyja pszczołom o długim języczku, pobrać nektar z żywokostu nie jest łatwo, bo owad musi przecisnąć swój aparat ssący przez szczelinę utworzoną z pylników i osklepek. Owady, które wymaganej długości języczka muszą albo wygryźć otwór w koronie kwiatu i robią tak trzmiele, albo z tak wygryzionego otworu skorzystać i taki proceder uprawiają np. pszczoły miodne.

Ciekawostką związaną z rozmnażaniem się żywokostu jest rola, jaką pełnią w tym mrówki (myrmekochoria). Nasionko żywokostu jest wyposażone w tzw. elajsom, czyli wyrostek, który składa się z tłuszczów i węglowodanów. Jest to na tyle atrakcyjny zasób pokarmu, że mrówki chętnie transportują nasiona, biorąc jednoczesny udział w ich rozsiewaniu, kiedy na przykład nasiono zgubią.

Ściśle z rodziną ogórecznikowatych, a zwłaszcza żywokostem pospolitym i lekarskim, jest związana pszczoła dziko żyjąca, pszczolinka żywokostowa (Andrena symphyti). Głównym źródłem pyłku dla tego gatunku pszczoły będzie właśnie żywokost. A więc dając tej roślinie szansę na zakwitnięcie w naszej okolicy, sobie dajmey szansę na zaobserwowanie tej dość rzadkiej pszczoły.

Żywokost lekarski, jakie pszczoły go odwiedzają?

Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Andrena symphyti (pszczolinka żywokostowa), Anthophora plumipes (porobnica wiosenna), Osmia bicornis (murarka ogrodowa)

Literatura:

1. Flaga S., Rośliny pożytkowe pszczół samotnic, Kraków 2015.
2. Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
3. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.

Za oznaczenie pszczół samotnych dziękuję Darkowi Ogrodnikowi. Za oznaczenie trzmieli dziękuję Alicji Dubickiej.