Osowate nie cieszą się dobra opinią. Kojarzone są z pospolitymi osami, które drażnią siadając na kanapce z dżemem, psując w ten sposób niejeden piknik w plenerze. W ramach dbania o PR tej ciekawej rodziny postanowiłam napisać parę słów o bolicy rogatej (Odynerus reniformis). Należy ona do os samotnych, które nie wykazują agresji gdy obserwuje się je przy gnieździe. Pozwala to na bezstresowe i przyjemne podglądanie tych owadów, nawet tym osobom, którym czarno-żółte owady wywołują ciarki na plecach.
![Bolica rogata, samica](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis02-1024x683.jpg)
Wygląd
Bolica jest mniejsza od osy dachowej (Vespula germanica), lecz nie tak mała jak nibolica dwuzębna (Microdynerus parvulus). Wielkość samic to 11-12,5 mm a samców 9-11,5 mm. Końce czułków samców są spiralnie zawinięte. Samce mają również na środkowych nogach i na policzkach kolce, stad w drugim członie nazwy „rogata”.
![Odynerus reniformis, samiec](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis-1024x683.jpg)
Sposób gniazdowania bolicy rogatej (Odynerus reniformis)
„Osa” ta gniazduje w miejscach suchych, piaszczystych, z nieporośniętą gołą ziemią. Gatunek kopie tunel w skarpie lub w glebie. Sposób budowy gniazda tego gatunku to coś niezwykłego. Bolica tworzy bowiem bardzo ciekawe struktury u wylotu gniazda. Kopiąc tunel osa zwilża twarde i suche podłoże, zmiękczając je. Wygrzebując ziemię tworzy wokół otworu wieniec, który potem zaczyna wyginać, tworząc konstrukcję przypominającą z wyglądu „kranik” czy krzywy komin.
![Odynerus reniformis, budowa gniazda](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis12-1024x683.jpg)
![Gniazdo bolicy rogatej](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis08-1024x683.jpg)
Komin ma długość do 5 cm. Gniazdo składa się od jednej do trzech komórek, w których samica składa jajo a które następnie oprowiantowuje. Larwa wykluwa się szybko, ale dorosłe osy pojawiają się dopiero w kolejnym roku.
![Odynerus reniformis, budowa gniazda](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis04-1024x683.jpg)
Ziemia wygrzebana podczas tworzenia gniazda służy do budowy komina.
![Komin gniazda gniazda bolicy rogatej](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis05-1024x683.jpg)
![](https://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2021/02/Odynerus_reniformis20-1024x683.jpg)
Jaką funkcję pełni komin?
Do tej pory badacze nie uzgodnili niestety wspólnego stanowiska i nikt nie wymyślił teorii, która zadowoliłaby wszystkich 😉 Według Bellmanna najbardziej przekonująca jest ta, że w ten sposób najłatwiej jest składować ziemię, którą osa wygrzebuje z gniazda. Komin może również służyć jako budulec przy zamykaniu gniazda, bo tak też ta osa czyni.
![Bolica rogata (Odynerus reniformis), samica](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis06-1024x683.jpg)
Być może taka budowa gniazda ma na celu utrudnienie ewentualnym antagonistom dostępu do gniazda. Wbrew pozorom takie gniazdo trudniej ujrzeć niż „gołą” dziurę w ziemi. Widać to na zdjęciu poniżej. Gdyby nie siedząca na kominie bolica, trudno byłoby na silnie oświetlonej słońcem ziemi dostrzec gniazdo. Mnie dostrzec trudniej, ale czy owadom pasożytującym?
![Bolica rogata (Odynerus reniformis) przy gnieździe](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis07-1024x683.jpg)
Pokarm bolicy rogatej (Odynerus reniformis)
Dorosła bolica rogata (Odynerus reniformis) jest wegetarianką. Żywi się nektarem, sokami roślinnymi, spadzią mszyc.
![Samiec bolicy rogatej (Odynerus reniformis)](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis01-1024x683.jpg)
Zaopatrując gniazdo samica przynosi larwy chrząszczy ryjkowcowatych i stonkowatych oraz gąsienice motyli Microlepidoptera.
![Samica bolicy rogatej (Odynerus reniformis) zaopatruje gniazdo](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis13-1024x683.jpg)
Antagoniści
Pasożytem gniazdowym jest przepiękna złotolitka Chrysis viridula. Nie udało mi się jej spotkać, ale zobaczyć możecie ją na zaprzyjaźnionej stronie: Insektarium.
Natomiast byłam świadkiem szalonej i sprawnej akcji obrabowania gniazda bolicy rogatej (Odynerus reniformis) przez mrówki. Oj, nieładnie! 😉
![Gniazdo bolicy i mrówki](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis10-1024x683.jpg)
![Mrówki kradnące zaopatrzenie gniazda](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis09-1024x683.jpg)
Na zakończenie
Wszystkie gatunki z grupy Odynerus są w Polsce rzadkie lub zagrożone. Spowodowane jest to zanikaniem odpowiednich miejsc gniazdowania, dlatego ważne jest zachowanie siedlisk, gdzie znajdują odpowiednie warunki.
![](https://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2020/06/Odynerus_renifromis-1024x683.jpg)
![](https://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis-2-1024x683.jpg)
![Bolica rogata (Odynerus reniformis), samica](http://dzicyzapylacze.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odynerus_reniformis14-1024x683.jpg)
Mam nadzieję, że przekonałam – jeszcze nie przekonanych 😉 – że te żółto-czarne owady są niezwykłe i od dziś spojrzycie na nie z sympatią.
Źródła i dodatkowa literatura:
1. https://vespa-g2n.jimdo.com/vespoidea/eumenidae/odynerus-reniformis/
2. https://www.bwars.com/wasp/vespidae/eumeninae/odynerus-reniformis
3. Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
4. Zapraszam do lektury na temat bolicy u mojej pszczelej przyjaciółki na Porobnicowie: https://pszczolamurarka.blogspot.com/2018/05/ksiezycowe-porobnicowo.html
5. Moje obserwacje bolicy podczas podglądania murarki makowej.
Oznaczenie owadów:
Darek Ogrodnik
1 Komentarz
Z naszych gatunków z rodzaju Odynerus ten ma najbardziej rozległy żółty rysunek i jest najpospolitszy. U siebie spotykam rzadko i to nie przy gnieździe ale tylko na baldachach, na których zawsze jest co oglądać jeśli chodzi o rozmaite osy i pszczoły 🙂