Żmijowiec zwyczajny – Echium vulgare L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.)
Okres kwitnienia: czerwiec-wrzesień; pożytek pełni lata
Pokarm: nektar i pyłek
Stanowisko: słoneczne
Gleba: piaszczysta

Charakterystyka

O żmijowcu zwyczajnym, czy żmijowcu greckim, można mówić i pisać chyba tylko dobrze. To wytrwały wojownik ziem piaszczystych, odporny na suszę, niewybredny mieszkaniec przydroży, miejsc ruderalnych, nasypów, poboczy.

Ale teraz sięgnijmy wzrokiem pod ziemię, tam tkwi przyczyna sukcesu, tej roślin z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae), w okresach suszy. System korzeniowy sięga głęboko, jest palowy i silnie rozgałęziony. W pierwszym roku możemy obserwować jedynie rozetę liści, w kolejnym zaś roślina wykształci kwiatostany. Łodyga szorstko owłosiona, pojedyncza lub rozgałęziona, wznosi się do wysokości około 110 cm. Kiedy żmijowiec napotka sprzyjające warunki może pięknie się rozrosnąć i przypominać krzew. Liście lancetowate, w kątach liści umiejscowionych w górnych partiach rośliny wyrastają kwiatostany typu skrętek. Kwiaty o lejkowatym kształcie najpierw mają kolor różowawy, a potem niebieski. Również nitki pręcikowe w czasie pylenia przybierają bardziej intensywny kolor. A skoro przy pyłku jesteśmy warto zwrócić uwagę na kolor formowanych przez trzmiele i pszczoły miodne obnóży pyłkowych, które są w pięknym fioletowym kolorze.

Kto polubi żmijowca zwyczajnego?

Fanklub żmijowca obejmuje wszystkich pszczelarzy i sympatyków pszczół dziko żyjących. Żmijowiec zwyczajny nektaruje nawet przy mało korzystnej pogodzie, jest też wart uwagi ze względu na obfity pożytek pyłkowy. Do wspomnianego fanklubu powinni ochoczo dołączyć miłośnicy ptaków, gdyż nasiona żmijowca żywią wróble, mazurki, szczygły czy dzwońce. I czasem nie mam serca zbierać nasion, kiedy widzę bujające się na wietrze ptaki pracowicie wyskubujące nasiona. Jeżeli tych powodów, aby cenić żmijowiec komuś zbyt mało, to dodatkowo jest to roślina, która karmi również przecudne motyle z rodziny zawisakowatych.

A oto i ona sama, czyli murarka nakamionka (Hoplitis anthocopoides) jej związek z żmijowcem udowadnia pyłek, który widać na jej żwaczkach, który jest w kolorze niebieskim (*fot. YT Dzikie Pszczoły)*

Pośród zwierząt korzystających z obecności tej rośliny jest też wyjątkowa pszczoła, która bez żmijowca ani rusz. Bardzo ściśle ze żmijowcem związana jest pszczoła murarka nakamionka (Hoplitis anthocopoides), która zbiera pyłek jedynie z tej rośliny. Jeżeli zniknie żmijowiec, zniknie i ta piękna pszczoła.

W tym roku muszę dodać kolejną obserwację a propos tej rośliny, do długiej listy zadowolonych z obecności żmijowca będą również ssaki, a konkretnie wydaje mi się, że któreś z jeleniowatych. Gdy żmijowiec jest jeszcze młodą rośliną zdarza się mu być zgryzionym przez sarny lub jelenie, na liście podejrzanych umieściłam jeszcze zająca 🙂 Dlaczego zwierzęta są zainteresowane jedynie młodymi okazami, gdyż wtedy szorstkie włoski na roślinie nie są na tyle nieprzyjemne dla zwierząt, aby je zniechęcić do tego procederu. Dróżka leśna, na którą się natknęłam pełna była taki zgryzionych, nieco przykrótkich żmijowców, które radziły sobie inwestując w pędy boczne.

Żmijowiec zwyczajny – chcę go mieć

Jeżeli myślimy nad tym, aby żmijowiec pojawił się w naszym ogrodzie, to nasiona wysiewamy w listopadzie lub wczesną wiosną wprost do gruntu. Zbiór nasion nie należy do najłatwiejszych, gdyż dojrzewają one w różnym czasie, a ich zbiór również utrudniają kolce występujące na roślinie.

*Trzmiel gajowy (Bombus lucorum) na żmijowcu zwyczajnym. Warto zwrócić na oryginalny fioletowy kolor obnóży pyłkowych*

Jeden z piękniejszych widoków, jakim zaskoczyło mnie moje miasto, to skarpa w centrum Gdańska porośnięta w całości żmijowcem. Błękitny łan zwracał uwagę wszystkich przechodniów. Jednak były to czasy, kiedy koszenie było modne i niestety łan znikną z dnia na dzień, a wraz z nim pszczoły, które żywiły się dobrodziejstwami żmijowca.