Spotkanie z tą pszczołą to pozytywny wynik eksperymentów z pionowymi pomocami gniazdowymi. Rożyca błękitnawa (Ceratina cyanea) jest jednym z gatunków, które postanowiły wybrać przygotowane przeze mnie pomoce lęgowe. Ogromnie się ucieszyłam, gdy zobaczyłam ją pierwszy raz. Żałowałam wtedy, że nie noszę tych staromodnych drewnianych chodaków, bo miałam ochotę skoczyć w górę i z radości stuknąć w powietrzu obcasami 🙂
Wygląd
To niepozornie owłosione maleństwo, mierzące 5-7 mm, o metalicznym zielono-niebieskim połysku, na pierwszy rzut oka nie kojarzy się z pszczołą. Jednak mimo mylącego wyglądu jest stuprocentowym przedstawicielem rodziny pszczołowatych (Apidae). Samca od samicy odróżnić można po nadustku, który u samicy jest czarny a u samca biały.
Sposób gniazdowania
Rożyce błękitnawe gniazda zakładają w martwych łodygach z miękkim rdzeniem: jeżyn, malin, bzu czarnego, ostu, popłochu, dziewanny, bylicy, dzikiej róży, łopianu, winorośli i in.
Pszczoły zimują jako postać dorosła (imago) – nawet do 30 osobników w jednym gnieździe. Bywa też, że hibernują razem ze swoją matką.
Panuje tu równouprawnienie. Przy otworze, jako ostatni osobnik, może znajdować się zarówno samiec, jak i samica. Otwór w zimie pozostaje otwarty.
W maju wylatują, kopulują, a następnie drążą w łodygach gniazda (przeciętnie o długości 25-30 cm). Po oprowiantowaniu komórki pyłkiem i nektarem oraz złożeniu jajka, komórki oddzielane są od siebie po kolei kawałkami miękkiego rdzenia. Komórki gniazdowe, o długości ok. 8-15 mm każda, układne są jedna za drugą. Larwy pszczoły, po zjedzeniu przygotowanego pokarmu, nie oblekają się w kokon. Leżą bezpośrednio w komorze lęgowej. Nowe dorosłe pokolenie wylatuje z gniazda w okolicach sierpnia. Samce i samice nie kopulują wtedy ze sobą. Odwiedzają kwiaty a chłodny czas spędzają w wydrążonej łodydze, w której następnie zimują.
Ciekawostką jest fakt, że samice tego gatunku żyją około roku a nawet potrafią dożyć 18 miesięcy!
Jeden osobnik stoi na łodydze, podczas gdy drugiemu wystaje odwłok z otworu gniazdowego (fot. własna)
Nie mam sumienia rozcinać gniazda po to tylko, by je sfotografować, choć wewnątrz wygląda niesamowicie ciekawie. Tutaj można obejrzeć wygląd gniazda w środku.
Odwiedzane kwiaty i środowisko życia
Rożyca błękitnawa (Ceratina cyanea) występuje w ubogich, suchych i słonecznych biotopach. Preferuje tereny sąsiadujące z otwartą przestrzenią i możliwością gniazdowania w suchych łodygach/gałęziach roślin. Spotkać ją można na kwiatach roślin z ośmiu rodzin: astrowatych, ogórecznikowatych, dzwonkowatych, goździkowatych, bobowatych, jasnotowatych, rezedowatych, marzanowatych.
Przegląd gniazd rożycy błękitnawej (Ceratina cyanea)
Pionowe pomoce gniazdowe
O popularności tego typu pomocy gniazdowych wśród owadów świadczy chociażby fakt, że patyk, do którego przymocowana była łodyga z pustym rdzeniem, zasiedlony został przez nibolicę dwuzębną (Microdynerus parvulus).
Poniżej gałąź derenia świdwy, do którego jest przywiązana, to miejsce gniazdowania nibolicy dwuzębnej (Microdynerus parvulus) (fot. własna)
Na temat pionowych pomocy gniazdowych napisałam osobny artykuł.
Moje rozważania na koniec
Zastanawiałam się, jakim zainteresowaniem wśród owadów będzie cieszyła się ta pomoc gniazdowa. Byłam zaskoczona, że każda z przygotowanych przeze mnie łodyg posiadała otwór świadczący o tym, że coś drążyło w niej tunel, lub widoczne było zamknięcie gniazda (z braku czasu nie udało mi się ustalić kolonizatorów wszystkich gniazd). Pokazuje to, jak ważne jest nieusuwanie starych łodyg czy przerośniętych suchych chwastów. Zaschnięty badyl wygląda jesienią bardzo nieestetycznie a kryć może piękny, metalicznie błyszczący skarb. Albo nawet 30 takich małych skarbów!
Najważniejszy jest naturalny i nieuporządkowany charakter siedlisk z rozmaitymi strukturami, które pozwalają znaleźć pszczołom możliwość gniazdowania. Gdy w ogrodzie brak takich miejsc, można tworzyć je sztucznie. Należy jednak pamiętać, że takie elementy tworzone przez człowieka, ze względu na nienaturalny charakter, zawsze w większym stopniu są narażone na pasożytnictwo.
Źródła i dodatkowa lektura:
1. S.J. Falk, Field Guide to the Bees of Great Britain and Ireland, London 2016.
2. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgart 2018.
3. H. Wiesbauer, Wilde Bienen: Biologie – Lebensraumdynamik am Beispiel Österreichs – Artenporträts, Stuttgart 2017.
4. https://insektarium.net/hymenoptera-2/apidae-pszczolowate/ceratina-cyanea-rozyca-blekitnawa/
Oznaczenie owadów:
Darek Ogrodnik
