Ożanka właściwa – Teucrium chamaedrys L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: ożanka właściwa (Teucrium chamaedrys L.)
Okres kwitnienia: lipiec – wrzesień; pożytek późnoletni
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: słoneczne
Gleba: wapienna, przepuszczalna, jałowa

Poznając niesamowity świat pszczół, przebyłam drogę od ignorancji ku nieco mniejszej ignorancji 😉 w tym jakże bogatym i złożonym tamcie. Dotyczyło to również roślin. Często, gdy wybieramy rośliny najważniejszym kryterium jest wygląd. Sprawą drugorzędną lub której w ogóle nie bierzemy pod uwagę jest:

– czy roślina jest rodzima (rośliny naturalnie występujące na danym obszarze),
– czy stanowi bazę pokarmową dla zapylaczy (dostarcza pszczołom pyłku lub/i nektaru),
– oraz czy jest to odmiana o kwiatach pojedynczych (czy nie jest przekształcona w odmianę o kwiatach pełnych nie dającą pszczołom pokarmu).

Kiedy już przebyłam tę niełatwą drogę dojrzewania, zaczęłam poszukiwać roślin rodzimych, różnorodnych będących wsparciem dla wielu gatunków dzikich pszczół. I tu pojawił się kolejny problem. Znalezienie sadzonek takich roślin w sprzedaży było bardzo trudne, dotyczyło to również nasion.

Mam słabość do pewnego ogrodnika 😉

Aż moje życie odmienił on… pewien ogrodnik, u którego mogłam zakupić sadzonki czyśćców, werbeny, mikołajków, przegorzanów, głowienki, dzwonków, również ożanki, i wielu, wielu innych gatunków roślin pokarmowych pszczół dzikich. Wciągając go w rozmowę, zobaczyłam, jak kocha przyrodę. Gdy opowiadał o wróbelku, który założył w pobliżu gniazdo, o przepiórkach za płotem, o gnieździe trzmieli między rzędami roślin, jego głos podpowiadał, jak ceni naturę. I wtedy podzielił się ze mną pewną swoim niestandardowym podejściem a propos doboru roślin, które można było u niego zakupić. Mówił, że odwiedził go kiedyś inny ogrodnik i ze zdziwieniem się zapytał, gdzie ma tunele, w których chroni rośliny przed zimą. Na co ten mu odpowiedział, że nie ma takowych, bo u niego są jedynie te rośliny, które są w stanie przetrwać w naszych warunkach.

Z każdym kolejnym sezonem, gdy odwiedzam „mojego” ogrodnika, cieszę się i dziękuję Sile Wyższej, że ktoś taki jest w pobliżu. Dzięki niemu mogę się zaopatrzyć w sadzonki roślin, z którym ściśle związane są nasze pszczoły. Jeżeli ktoś chciałby go odwiedzić, a zamieszkuje Bory Tucholskie, to gorąco zachęcam: Przechlewo, za Biedronką 😉

Myślę, że warto też podpowiadać Waszym ogrodnikom, u których kupujecie rośliny, że oczekujecie też takich, które są rodzime. Jest to bardzo ważne, gdyż te rośliny są jak dziurka i psauje do nich klucz. Tym kluczem są nasi rodzimi zapylacze. Jeżeli zaś wybieracie odmiany ogrodowe, koniecznie warto zwrócić uwagę, aby nie miały kwiatów pełnych. A posiadały kwiaty pojedyncze i pewnie należałoby sprawdzić na naszej stronie 😉 czy stanowią dobre źródło pokarmu dla pszczół 😉

Charakterystyka

Ożanka właściwa jest rośliną wieloletnią i kolejnym już u nas przedstawicielem rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Jednak nie tak typowym, trochę się wyróżnia na tle rodziny, ale o tym za chwilę. Bylinę tę można spotkać w zaroślach, na suchych murawach, wzdłuż starych murów, na kamienistych i suchych zboczach.

Jest rośliną, która nie jest do końca ani krzewem, ani rośliną zielną. Czym jest? Półkrzewem lub podkrzewem – oznacza to, że górna część rośliny jest zielona, a dolna zdrewniała. Kiedy okres wegetacyjny dobiega końca, zanika tylko część zielona, a dolna zdrewniała zimuje. Pędy są liczne, owłosione, osiągają wysokość do 40 cm. Łodyga jest rozesłana, wznosząca się, często czerwono nabiegła. Liście są błyszczące i ciemno zielone, położone względem siebie naprzeciwlegle. Kształt jajowaty, jednak ich ciekawe karbowanie sprawia, że troszkę przypominają miniaturowy liść dębu.

Kwiaty również są ciekawe i odrobinę inne od tych, które są typowe dla jasnotowatych. Gdyż większość ma kwiaty dwuwargowe, a ożankowe kwiaty mają dolną klapę, ale u góry są cztery cienkie palczaste klapy. Kolor kwiatu jest fioletowo-różowy, a ich wielkość niewielka 🙂 ok. 1-1,5 cm. Kwiaty wyrastają na szczycie w nibyokółkach, a wyrastają one względem siebie dość blisko i tworzą nibygrono.

Ożanka tworzy u mnie urodziwe, zwarte, różowe poletko, dlatego śmiem twierdzić, że nadaje się jako roślina rabatowa, śmiało można obsadzić nią jakąś skarpę, a także ładnie się będzie się prezentować na jakiś murkach.

Rozmnażać ją można przez podział kępy, czynność tę wykonujemy jesienią lub poprzez wysiew nasion, a za tę czynność warto się zabrać wiosną. Ja szczęśliwie mam mojego cudownego ogrodnika, u którego mogę kupić sadzonki 🙂 Pamiętajcie Przechlewo za Biedronką, może się tam kiedyś spotkamy😊

Ożanka właściwa, jakie pszczoły ją odwiedzają?

Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Anthidium manicatum (makatka zbójnica), Anthophora furcata (porobnica drewaniarka), Anthophora pubescens (porobnica opylona), Anthophora quadrimaculata (porobnica ruda)

Literatura:

1. Fletcher N., Kieszonkowy atlas kwiatów dziko rosnących, Wydawnictwo Solis.
2. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.