Bluszcz pospolity – Hedera helix L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: bluszcz pospolity (Hedera helix)
Okres kwitnienia: wrzesień-październik; pożytek jesienny
Pokarm: pyłek, nektar
Stanowisko: słoneczne, półcieniste, cieniste
Gleba: świeża, próchnicza

Wrzosy przekwitły, ostatnie kwiaty znikają… Jeszcze przez chwilę, nim pożegnam pszczoły do przyszłego roku, mogę się cieszyć błonkówkami na kwiatach bluszczu pospolitego. Znalezienie bluszczu jest dość łatwe, ale spotkanie kwitnącego okazu nie jest już tak proste czy oczywiste…

Charakterystyka

Bluszcz pospolity jest wiecznie zielonym pnączem i jedynym w Polsce przedstawicielem rodziny araliowatych (Araliaceae). Może z powodzeniem osiągnąć wiek 400 lat! Jest też jedynym w kraju rodzimym pnączem, które posiada zimozielone liście. Trudno rozstrzygnąć, które stanowiska są zdziczałe, a które naturalne, gdyż ucieczki przydarzają mu się bardzo często. Występuje w lasach liściastych buczynach, grądach (to te lasy liściaste z przewagą grabów i dębów) i łęgach (to zbiorowiska leśne związane z wodami – rzekami, potokami, także występujące na terenach zalewowych).

Geotropizm to właściwość poddawania się grawitacji lub rośnięcia wbrew niej. I zwykle systemy korzeniowe wykazują geotropizm dodatni (czyli kierują się w dół), a pędy ujemny. W przypadku bluszczu, których korzenie przybyszowe mogą się wspinać, oznacza to, że są one tej właściwości pozbawione. Zaś wykazują heliotropizm ujemy, co oznacza, że nie będą dążyły do słońca, ale będą wnikać w miejsca ciemne, szpary, wnęki.

Bluszcz pospolity – szkodzi roślinom?

Długo uważano, że bluszcz negatywnie wpływa na roślinę, która staje się jego podporą. Jednak wykazano, że nie pozbawia on drzew składników odżywczych i ich nie osłabia. Żywi się sam, a innych roślin potrzebują jedynie jako podpór, aby przylgnąć do nich swoimi korzeniami przybyszowymi i piąć się w stronę światła.

Łodygi płożą się lub pną do wysokości 20 metrów (wyjątkowo nawet 30 m). Bardzo intensywnie rozgałęzia się tak, że jedna roślina może pokryć obszar kilkudziesięciu, a nawet kilkuset metrów kwadratowych. Gdy rośliny są młode, wytwarzają pędy giętkie i długie, gdy okazy dojrzewają, pojawiają się pędy kwiatowe – sztywne, krótkie i wyprostowane. Liście są zimozielone, ułożone skrętolegle. Blaszka liściowa ciemnozielona z wyraźną jasną nerwacją. W zależności od typu pędu wytwarzają na płonnych liście 3-5-klapowane, na pędach kwiatowych są one całobrzegie, o kształcie jajowatym lub romboidalnym.

Drobne kwiaty zebrane w kuliste baldachy, korona w żółtozielonym kolorze. Rośliny zakwitają po raz pierwszy po około 8-10 latach i przy odpowiednich warunkach (głównie istotny jest dostęp do słońca). Jedna roślina może wykształcić nawet do ponad 100 tysięcy kwiatów. Co ciekawe, ciemnogranatowe owoce dojrzewają dopiero wiosną. Mogą one stanowić pokarm dla ptaków, choć nie jest to zjawisko częste. Jednak bluszcz dostarcza też pokarmu ptakom (kulczyki, sikorki, pokrzewki, świstunki) w innym sposób, gdyż w okresie lęgowym zbierają z bluszczu przebywające na nim bezkręgowce, aby karmić swe młode.

Rzesze owadów

Płytko położone miodniki sprawiają, że można spotkać na nich mnóstwo owadów, które mają krótkie języki: bzygów, os, szerszeni, klecanek, trzmieli. Od niedawna w Polsce jest obserwowana związana z bluszczem lepiarka bluszczówka (Colletes hederae), która będzie poszerzała swój zasięg. Warto poszukiwać tej pszczoły, swą obecność rozpoczęła od strony zachodniej kraju, a więc najpierw tam należy bacznie się przyglądać bluszczom.

Alicji bardzo dziękuję za zdjęcie lepiarki bluszczówki, domu przyobleczonego bluszczem oraz podpowiedzi ornitologiczne.

Literatura:

Witkowska-Żuk l., Atlas roślinności lasów, Warszawa 2021.