Dzisiaj nie o jednym, a o dwóch zapylaczach. Pszczołach, których widok jest bardzo przyjemny, bo wskazują, że rozpoczęła się wiosna. Przedstawiam wczesnowiosenne pszczoły: lepiarkę wiosnną (Colletes cunicularius) oraz nęczyna lepiarkowca (Sphecodes albilabris).

Wygląd lepiarki wiosennej

Pszczoła ta nie jest trudna do zaobserwowania, ponieważ jest dość duża (największa z lepiarek). Może mierzyć nawet do 15 mm. Tułów pokryty jest gęstym owłosieniem. Jeżeli umiemy rozróżniać lepiarki od innych rodzajów, takich jak pszczolinki, smukliki i in., raczej nie powinniśmy jej pomylić z innymi gatunkami. Jednak, ze względu na spore rozmiary, dla niewprawnego oka może być podobna do pszczoły miodnej. Warto spojrzeć wtedy na trzecią parę nóg – u pszczoły miodnej zaobserwować możemy szerokie, płaskie golenie.

Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) (fot. Kasia Miesierka)
A teraz zerknijmy na nogi pszczoły miodnej (fot. Kasia Miesierka)

Gdzie i kiedy możemy spotkać lepiarkę wiosenną

Jak sama nazwa wskazuje – wiosną 🙂 Czas lotu to marzec – maj. Pojawia się najwcześniej ze wszystkich lepiarek. Jak widać na zdjęciach, znajdziemy je w piaskowniach a także na glebach pokrytych skąpą roślinnością.

Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) – samica wychodząca z gniazda (fot. Kasia Miesierka)
Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) (fot. Kasia Miesierka)

Odwiedzane kwiaty

Ze względu na wczesnowiosenny pojaw lepiarek, warto w poszukiwaniu tych pszczół udać się na kwitnące wierzby. Wierzby to jedne z najwcześniej kwitnących pożytków. Wiosną, kiedy o pokarm trudno, różne owady wręcz oblepiają ich kwiaty. Lepiarka wiosenna zbiera pyłek również z: dębu, jarzębiny, czeremchy, jabłoni, gruszy,

Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) – pierwsze spotkania na wierzbach (fot. Kasia Miesierka)
Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) (fot. Kasia Miesierka)
Samica (fot. Kasia Miesierka)

Tryb życia

W sprzyjających warunkach lepiarki wiosenne budują gniazda w sąsiedztwie innych przedstawicieli swojego gatunku, tworząc często wielkie kolonie.

Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) – samce przeszukujące gniazda w poszukiwaniu samic (fot. Kasia Miesierka)
(fot. Kasia Miesierka)

Pszczoła, ze względu na wczesny pojaw, zimuje jako postać dojrzała (imago).
Najpierw wylatują samce. W poszukiwaniu samic aktywnie przeszukują wszystkie dziurki w ziemi, a także odwiedzają wierzby.

Samiec zaglądający do gniazda (fot. Kasia Miesierka)

Po jakimś czasie wychodzą samice. Samce walczą o nie. Stajemy się świadkami orgii, kotłowania się, pogoni.

W odcieniu brązu – samice, wyblakłe już – samce (fot. Kasia Miesierka)
Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) – samica i samiec (fot. Kasia Miesierka)
Samica i dwa samce (fot. Kasia Miesierka)
Lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) – samica i samiec (fot. Kasia Miesierka)

Zapłodnione samice na gniazda wybierają miejsca na ziemi o powierzchni poziomej lub lekko nachylonej. Lepiarki wiosenne kopią tunele o głębokości do 50 cm. Tunele posiadają rozgałęzienia boczne. Lepiarki powlekają korytarze wydzieliną gruczołów ślinowych, przez co tunele wyglądają jak wyłożone jedwabiem (stąd niemiecka nazwa pszczoły „Frühlings-Seidenbiene”, co oznacza „wiosenna jedwabna pszczoła”).
Pszczoły transportują pyłek na tylnych nogach. Każdą komórkę gniazda, do której składają jajo prowiantują pyłkiem i nektarem pochodzącym głównie z wierzb.

Samce (fot. Kasia Miesierka)

Ze względu na to, że miałam utrudniony dostęp, by fotografować skupiska pszczół (musiałabym deptać istniejące gniazda), nie udało mi się uwiecznić tych latających chmar. Świetnie pokazuje to film Stowarzyszenia Natura i Człowiek.

Film Stowarzyszenia Natura i Człowiek ukazujący lepiarkię wiosenną żyjącą w dużej agregacji (źródło YouTube)

Obserwacja dużych skupisk pszczół to duża przyjemność. Tym bardziej, że są to pszczoły nieagresywne i można bez obaw siedzieć wśród nich. Gdy robiłam te zdjęcia lepiarkom i czułam na twarzy pierwsze promienie wiosennego słońca, na myśl przychodził mi cytat: „Trwaj chwilo, jesteś piękna!”.

Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris)

A co w tym artykule robi druga pszczoła? Nęczyn lepiarkowiec to pszczoła, która nie buduje gniazd samodzielnie. Wkrada się do gniazda lepiarki wiosennej, zjada złożone już przez nią jajo i składa własne. Larwa nęczyna żywi się zapasami, które zebrała wcześniej gospodyni gniazda.

Brzmi okrutnie? Pewnie tak, ale wierzę, że ma to jakiś zamysł i pozwala na utrzymanie w ryzach populacji, która potrafi tworzyć tak duże kolonie.

Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) (fot. Kasia Miesierka)

Sporej wielkości (do 15 mm) pszczoła pasożytnicza. W terenie, ze względu na rozmiary, dość łatwy do rozróżnienia od innych nęczynów. To czarna, skąpo owłosiona pszczoła z czerwonym odwłokiem i ciemnymi skrzydłami, o której napiszę pewnie więcej w osobnym artykule.

Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris) czekający aż lepiarka wiosenna (Colletes cunicularius) opuści gniazdo (fot. Kasia Miesierka)

Wierzby, wierzby

Widać tu wyraźnie, jak ważne są polskie gatunki drzew i krzewów dla rodzimych populacji zapylaczy. Wierzba stanowi ważne źródło pokarmu dla wczesnowiosennych zapylaczy. Warto więc rozważyć zastąpienie w miarę możliwości tui wierzbami, wprowadzać rośliny przyjazne pszczołom i innym zwierzętom. Takie rośliny, które sezonie wegetacyjnym są pokarmem dla pszczół i innych zwierząt z nimi związanych, a zimą – dla ptaków.

Wpisując w Google „willow fence diy” możemy znaleźć mnóstwo ciekawych inspiracji na konstrukcje ogrodowe z wierzby (film z YT)

Pszczoły wczesnowiosenne zależne są głównie od wierzb, ale też i mniszków. Warto powstrzymać się z koszeniem trawnika np. do momentu zakończenia kwitnienia mniszka lekarskiego, by dać naszym pszczołom szansę na wypełnienie komór gniazdowych pokarmem. Pamiętajmy o okresie wczesnowiosennym, gdy najtrudniej o pierwszy pożytek.

Źródło i dodatkowa lektura:
1. http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2017/4.2_2017_Atlas_pszczol.pdf
2. Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
3. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.

Oznaczenie owadów:
Darek Ogrodnik

Jestem miłośniczką żądłówek i założycielką strony dzicyzapylacze.pl. Oprócz publikowania artykułów o dzikich pszczołach i innych żądłówkach, na stronie opracowuję jej główne elementy. Szczególnie zajmuje mnie sposób gniazdowania oraz metody ochrony siedlisk żądłówek. [Opublikowane artykuły]

2 komentarze

  1. Może powinnaś stworzyć osobny dział z pszczelimi orgiami/kopulacjami o nazwie „beeporn” 😛 ?

    • Wiesz, że lubię iść w awangardzie a to, o czym piszesz już ktoś zrealizował 😉
      PornHub stworzył klipy z pszczołami a głosy podkładane są przez ulubione aktorki filmów dla dorosłych. Chyba nie jestem w stanie ich przebić w tej materii :))
      https://pl.pornhub.com/cares/beesexual (18+)

Napisz komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.