Colletes cunicularius (lepiarka wiosenna)

Dzisiaj nie o jednym, a o dwóch zapylaczach. Pszczołach, których widok jest bardzo przyjemny, bo wskazują, że rozpoczęła się wiosna. Przedstawiam wczesnowiosenne pszczoły: lepiarkę wiosnną (Colletes cunicularius) oraz nęczyna lepiarkowca (Sphecodes albilabris).

Wygląd lepiarki wiosennej

Pszczoła ta nie jest trudna do zaobserwowania, ponieważ jest dość duża (największa z lepiarek). Może mierzyć nawet do 15 mm. Tułów pokryty jest gęstym owłosieniem. Jeżeli umiemy rozróżniać lepiarki od innych rodzajów, takich jak pszczolinki, smukliki i in., raczej nie powinniśmy jej pomylić z innymi gatunkami. Jednak, ze względu na spore rozmiary, dla niewprawnego oka może być podobna do pszczoły miodnej. Warto spojrzeć wtedy na trzecią parę nóg – u pszczoły miodnej zaobserwować możemy szerokie, płaskie golenie.

Gdzie i kiedy możemy spotkać lepiarkę wiosenną

Jak sama nazwa wskazuje – wiosną 🙂 Czas lotu to marzec – maj. Pojawia się najwcześniej ze wszystkich lepiarek. Jak widać na zdjęciach, znajdziemy je w piaskowniach a także na glebach pokrytych skąpą roślinnością.

Odwiedzane kwiaty

Ze względu na wczesnowiosenny pojaw lepiarek, warto w poszukiwaniu tych pszczół udać się na kwitnące wierzby. Wierzby to jedne z najwcześniej kwitnących pożytków. Wiosną, kiedy o pokarm trudno, różne owady wręcz oblepiają ich kwiaty. Lepiarka wiosenna zbiera pyłek również z: dębu, jarzębiny, czeremchy, jabłoni, gruszy,

Tryb życia

W sprzyjających warunkach lepiarki wiosenne budują gniazda w sąsiedztwie innych przedstawicieli swojego gatunku, tworząc często wielkie kolonie.

Pszczoła, ze względu na wczesny pojaw, zimuje jako postać dojrzała (imago).
Najpierw wylatują samce. W poszukiwaniu samic aktywnie przeszukują wszystkie dziurki w ziemi, a także odwiedzają wierzby.

Po jakimś czasie wychodzą samice. Samce walczą o nie. Stajemy się świadkami orgii, kotłowania się, pogoni.

Zapłodnione samice na gniazda wybierają miejsca na ziemi o powierzchni poziomej lub lekko nachylonej. Lepiarki wiosenne kopią tunele o głębokości do 50 cm. Tunele posiadają rozgałęzienia boczne. Lepiarki powlekają korytarze wydzieliną gruczołów ślinowych, przez co tunele wyglądają jak wyłożone jedwabiem (stąd niemiecka nazwa pszczoły „Frühlings-Seidenbiene”, co oznacza „wiosenna jedwabna pszczoła”).
Pszczoły transportują pyłek na tylnych nogach. Każdą komórkę gniazda, do której składają jajo prowiantują pyłkiem i nektarem pochodzącym głównie z wierzb.

Ze względu na to, że miałam utrudniony dostęp, by fotografować skupiska pszczół (musiałabym deptać istniejące gniazda), nie udało mi się uwiecznić tych latających chmar. Świetnie pokazuje to film Stowarzyszenia Natura i Człowiek.

Obserwacja dużych skupisk pszczół to duża przyjemność. Tym bardziej, że są to pszczoły nieagresywne i można bez obaw siedzieć wśród nich. Gdy robiłam te zdjęcia lepiarkom i czułam na twarzy pierwsze promienie wiosennego słońca, na myśl przychodził mi cytat: „Trwaj chwilo, jesteś piękna!”.

Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris)

A co w tym artykule robi druga pszczoła? Nęczyn lepiarkowiec to pszczoła, która nie buduje gniazd samodzielnie. Wkrada się do gniazda lepiarki wiosennej, zjada złożone już przez nią jajo i składa własne. Larwa nęczyna żywi się zapasami, które zebrała wcześniej gospodyni gniazda.

Brzmi okrutnie? Pewnie tak, ale wierzę, że ma to jakiś zamysł i pozwala na utrzymanie w ryzach populacji, która potrafi tworzyć tak duże kolonie.

Sporej wielkości (do 15 mm) pszczoła pasożytnicza. W terenie, ze względu na rozmiary, dość łatwy do rozróżnienia od innych nęczynów. To czarna, skąpo owłosiona pszczoła z czerwonym odwłokiem i ciemnymi skrzydłami, o której napiszę pewnie więcej w osobnym artykule.

Wierzby, wierzby

Widać tu wyraźnie, jak ważne są polskie gatunki drzew i krzewów dla rodzimych populacji zapylaczy. Wierzba stanowi ważne źródło pokarmu dla wczesnowiosennych zapylaczy. Warto więc rozważyć zastąpienie w miarę możliwości tui wierzbami, wprowadzać rośliny przyjazne pszczołom i innym zwierzętom. Takie rośliny, które sezonie wegetacyjnym są pokarmem dla pszczół i innych zwierząt z nimi związanych, a zimą – dla ptaków.

Pszczoły wczesnowiosenne zależne są głównie od wierzb, ale też i mniszków. Warto powstrzymać się z koszeniem trawnika np. do momentu zakończenia kwitnienia mniszka lekarskiego, by dać naszym pszczołom szansę na wypełnienie komór gniazdowych pokarmem. Pamiętajmy o okresie wczesnowiosennym, gdy najtrudniej o pierwszy pożytek.

Źródło i dodatkowa lektura:
1. http://www.inhort.pl/files/program_wieloletni/PW_2015_2020_IO/spr_2017/4.2_2017_Atlas_pszczol.pdf
2. Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
3. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.

Oznaczenie owadów:
Darek Ogrodnik