Nęczyn lepiarkowiec (Sphecodes albilabris)

Jedna czwarta dzikich pszczół Polski to pszczoły pasożytnicze, które nie budują swoich gniazd, jak np. nęczyn Sphecodes, brzęczka Melecta, ścieska Coelioxys, mamrzyk Epeoloides, mamrzyca Epelous, szmeronia Stelis, podsobka Biastes, ogrotek Dioxys, zwężnica Thyreus, cyga Ammobates. Lista jest, jak widać, dość długa, tym razem zapraszam na spotkanie z nęczynem lepiarkowcem Sphecodes albilabris, największym przedstawicielem swojego rodzaju.

Nęczyn lepiarkowiec Sphecodes albilabris – podstawowe dane

Nęczyn lepiarkowiec Sphecodes albilabris – pszczoła pasożytnicza

Nęczyn lepiarkowiec Sphecodes albilabris pasożytuje na pszczole samotnej –  lepiarce wiosennej Colletes cunicularius i prawdopodobnie na smukliku sześciopasym Halictus sexcinctus. Nęczyn lepiarkowiec dostaje się do gniazda, następnie otwiera  komórkę (jeżeli została już zamknięta), niszczy jajo lub larwę żywiciela, składa własne jajo na oprowiantowanej komórce gospodarza gniazda, po czym zamyka komórkę lęgową ziemią. Ze względu na to, że nęczyny w poszukiwaniu miejsca do podrzucenia swoich jaj odwiedzają gniazda różnych gatunków pszczół, oznaczenie ich żywiciela na podstawie obserwacji jest trudne. Można to zrobić opierając się jedynie na udanej hodowli, co zadaniem łatwym nie jest.

Rodzaj nęczyn Sphecodes specjalizuje się w pasożytnictwie na różnych gatunkach dzikich pszczół, dlatego zachowanie wobec żywicieli może być też odmienne. Obserwowano, że gatunki nęczynów wchodzące do gniazd gatunków społecznych zabijały lub wyrzucały strażniczki lub gniazdujące tam pszczoły i składały jaja, po czym zakopywały wejście do gniazda, by powracające pszczoły nie były w stanie go odnaleźć. Czasami spędzały w takim gnieździe kilka dni pasożytując jedną komórkę po drugiej.

Czas lotu nęczyna lepiarkowca Sphecodes albilabris

Zimują zapłodnione samice. Pojawiają się wiosną i składają jaja w gniazdach żywicieli. Latem po zakończeniu rozwoju pojawia się nowe pokolenie samców i samic, które łączą się w pary. Po kopulacji samice hibernują, a samce po paru tygodniach umierają.

Odwiedzane rośliny

Jako gatunek pasożytniczy nęczyn nie zbiera pyłku i nektaru dla swojego potomstwa, jednak dorosłe osobniki odwiedzają kwiaty, na których same pobierają pokarm. Obserwuję je na starcu wiosennym, starcu jakubku, wiosnówce pospolitej, sadźcu konopiastym, pyleńcu pospolitym, śliwie tarninie, wrotyczu pospolitym i wielu innych roślinach.

Na zakończenie – biedny Albi

Albiego poznałam latem 2022 roku. Spotykałam się z nim regularnie przy kwiatach starca Jakubka. Był dość zrezygnowany i przytłoczony chyba życiowymi doświadczeniami, bo nie odlatywał i mogłam się do niego zbliżyć. Ciekawa byłam, co takiego go spotkało, że był tak pokiereszowany. Jego charakterystyczny wygląd (brak czułka i wielu odnóży) spowodował, że mogłam go identyfikować jako konkretnego osobnika, dlatego nadałam mu imię i został Albim 😉 Nie mogło go zabraknąć w tym artykule, bo wspominam go z rozrzewnieniem. Szłam witając moje „Oxybelusy” wysiadujące na kamieniach, a gdy docierałam do starca Jakubka, mogłam przywitać się z Albim.

I jeszcze film

Na filmie krążące nad gniazdami gospodarzy nęczyny lepiarkowce, z widocznym charakterystycznie ubarwionym odwłokiem. a kolejnych ujęciach samce posilające się na kwiatach. Miłego oglądania. Życzę udanych obserwacji wiosną!

Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik

Źródła i dodatkowa lektura

1. Amiet, F., M. Herrmann, A. Müller, R. Neumeyer 2014: Apidae 2. Colletes, Dufourea, Hylaeus, Nomia, Nomioides, Rhophitoides, Rophites, Sphecodes, Systropha. – Fauna Helvetica 4.
2. Scheuchl E., Willner W, Taschenlexikon der Wildbienen Mitteleuropas, Wiebelsheim 2016.
3. Westrich P. , Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.