W cieplejszych rejonach Europy jest pospolity i występuje licznie. W Polsce jeszcze niedawno rzadki, w ostatnich latach zauważany coraz częściej. U mnie z roku na rok go przybywa, co oznacza, że tutejszy klimat mu służy 😉 Nęk świerszczojad (Sphex funerarius) to duża i ciekawa do obserwowania żądłówka, którą spotkać możemy w pełni lata.

Kopiący gniazdo nęk świerszczojad (Sphex funerarius). Osiąga wielkość 18-25 mm (fot. Kasia)

Środowisko życia nęka świerszczojada (Sphex funerarius)

Najchętniej zasiedlają piaszczyste, suche murawy. Gniazduje w ziemi, często w skupiskach gniazd. Spotykałam po kilkanaście osobników mających norki obok siebie. W okolicy gniazd zachowywały się dość nerwowo, próbując odstraszyć mnie, a także inne owady, które pojawiały się w pobliżu. Zdarzały się też walki z innymi osobnikami tego samego gatunku.

Sąsiedztwo gniazd nęka świerszczojada (Sphex funerarius). Miejsce to jest silnie nasłonecznione, suche (fot. Kasia)
Mrówka, która postanowiła zadrzeć z nękiem. Byłam świadkiem wielu starć mrówek z samotnymi żądłówkami. Mimo że żądłówki wyglądają groźniej i są większe, to jednak mrówki najczęściej wychodzą zwycięsko z takich starć. Zadziwiło mnie, gdy zaledwie jedna (!) mrówka zabrała gąsienicę szczerklinie rośliniarkówkce (Ammophila campestris).
Jednak to właśnie jest chyba to, co sprawia, że grzebacze są tak pociągające – drapieżny wygląd, a jednocześnie ten pszczelo-łagodny uroczy charakter (fot. Kasia)

Mimo głośnego i dość nerwowo wyglądającego zachowania, nie atakuje ludzi, choć znalazłam informację, że żądło może przebić ludzką skórę.

Zachowanie neka przy gniazdach (autor filmu: Kasia)

Taszczyn pszczeli (Philanthus triangulum), który miał obok gniazda, wydawał się być niezrażony takim awanturniczym sąsiedztwem. Z pewnością nieświadomie czerpał z tego korzyść, bo nęk odganiał również złotolitkę blondynkę (Hedychrum rutilans), która jest pasożytem gniazdowym taszczyna.

Złotolitka blondynka (Hedychrum rutilans) próbująca dostać się do gniazda taszczyna pszczelego (fot. Kasia)

Budowa gniazda nęka świerszczojada (Sphex funerarius)

Gniazdo stanowi tunel o głębokości 10-15 cm skierowany skośnie w dół, z odchodzącymi w bok maksymalnie czterema komorami lęgowymi. Do każdej z nich samica składa 3-5 upolowanych prostoskrzydłych dla swojego potomstwa.

Samica przy gnieździe (fot. Kasia)

Samica ruszając na łowy nie zamyka gniazda (tak robi natomiast szczerklina piaskowa). Po przylocie z ofiarą do wejścia gniazdowego, zostawia łup i wchodzi do gniazda sprawdzając jego wnętrze. Następnie wychyla się i wciąga zdobycz do gniazda.

Nęk świerszczojad (Sphex funerarius) transportuje ofiary w locie. Tu na zdjęciach łupem okazał się być podkrzewin szary (Pholidoptera griseoaptera) (fot. Kasia)
Ofiara przytransportowana do wejścia gniazda (fot. Kasia)
Kontrola wewnątrz gniazda wypadła pomyślnie, bo… (fot. Kasia)
…nęk szybko wciąga ofiarę do gniazda (fot. Kasia)

Niestety nie udało mi się zrobić zdjęcia, gdy nęk taszczył pod sobą pasikonika zielonego. Gdy się schyliłam, nęk wszedł do norki, a za chwilę momentalnie wciągnął za sobą swoją ofiarę. Jednak warto zobaczyć, jak ciekawie wygląda on z tym owadem, co zostało uwiecznione na zdjęciu na innym blogu (tutaj).

A poniżej inny łup nęka świerszczojada – długoskrzydlak sierposz (Phaneroptera falcata):

Długoskrzydlak sierposz (Phaneroptera falcata) przed wciągnięciem do norki (fot. Kasia)

Co to za wegetarianin, co poluje na schabowe 😉

Nęk świerszczojad (Sphex funerarius) chociaż poluje dla swojego potomstwa na prostoskrzydłe, sam jest wegetarianinem. Literatura podaje, że spotkać można go na macierzance, jasieńcu piaskowym. Ja spotykałam go głównie na mikołajku, który znajdował się w pobliżu gniazd.

Odpoczynek

Nęka świerszczojada na kwiatach roślin spotkać można także spędzającego noc lub przeczekującego niesprzyjającą pogodę. Czasami przeczekuje ten niekorzystny do lotu czas tworząc liczne skupiska.

Tradycyjne słowo na zakończenie

Chociaż jest hałaśliwy, duży i może wyglądać groźnie, to łagodny owad. Dlatego, gdy spotkamy go kiedyś wśród suchych traw, bez obaw możemy mu spojrzeć prosto w oczy.

Zaniepokojony nęk bacznie mnie obserwuje (fot. Kasia)

[Edit:] Ciekawostka

Po publikacji niniejszego artykułu otrzymałam link do YT (dziękuję Hakamairi) na temat innego przedstawiciela nęków – Sphex ichmoneus (film zamieszczam poniżej). Nęk przychodząc z ofiarą do gniazda, zostawia ją przed wejściem, by sprawdzić wnętrze gniazda. Jean-Henri Fabre badając zachowania tego owada, postanowił odsuwać ofiarę od wejścia, podczas gdy nęk znajdował się jego w środku. Owad po wyjściu z gniazda przesunął z powrotem ofiarę pod wejście norki i ponownie sprawdził jej wnętrze. Wtedy badacz kolejny raz odsunął ofiarę. Reakcja owada ta sama. Badacz wielokrotnie powtarzał swoje badania, a reakcja na nie była identyczna. Eksperyment ten powtórzony w późniejszych latach przez innych badaczy pokazał, że nęk po kilku próbach przełamuje schemat. Badanie Fabre’a utrwaliło się jednak przyczyniając się do powstania terminu sphexish. O terminie, a także eksperymencie w filmie:

Dla niecierpliwych od piątej minuty, dla cierpliwych cały film 🙂 (źródło YT)

Oznaczenie żądłówek: Darek Ogrodnik
Oznaczenie prostoskrzydłych: Aneta
Dziękuję za pomoc w identyfikacji.

Źródła i dodatkowa lektura

  1. Manfred Blösch, Die Grabwespen Deutschlands: Lebensweise, Verhalten, Verbreitung (Die Tierwelt Deutschlands), Keltern 2000.
  2. Rolf Witt, Wespen: beobachten, bestimmen, Augsburg 1998.
  3. Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
  4. Manfred Blösch, Grabwespen: Illustrierter Katalog der einheimischen Arten, Magdeburg 2014.
  5. Stanowiska nęka świerszczojada Sphex funerarius (Gussakowskij 1934) (Hymenoptera: Sphecidae) na Pojezierzu Mazurskim.

Miłośniczka żądłówek i założycielka strony dzicyzapylacze.pl. Jej marzeniem jest stworzenie bazy wiedzy o dzikich zapylaczach i opisanie wszystkich gatunków dzikich pszczół Polski. Na stronie opracowuje jej główne elementy, opisuje pszczoły samotne oraz inne żądłówki. Szczególnie zajmuje ją sposób gniazdowania oraz metody ochrony siedlisk. [Artykuły opublikowane przez autorkę]

Napisz komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.