W cieplejszych rejonach Europy jest pospolity i występuje licznie. W Polsce jeszcze niedawno rzadki, w ostatnich latach zauważany coraz częściej. U mnie z roku na rok go przybywa, co oznacza, że tutejszy klimat mu służy 😉 Nęk świerszczojad Sphex funerarius to duża i ciekawa do obserwowania żądłówka, którą spotkać możemy w pełni lata.
Środowisko życia nęka świerszczojada Sphex funerarius
Najchętniej zasiedlają piaszczyste, suche murawy. Gniazduje w ziemi, często w skupiskach gniazd. Spotykałam po kilkanaście osobników mających norki obok siebie. W okolicy gniazd zachowywały się dość nerwowo, próbując odstraszyć mnie, a także inne owady, które pojawiały się w pobliżu. Zdarzały się też walki z innymi osobnikami tego samego gatunku.
Jednak to właśnie jest chyba to, co sprawia, że grzebacze są tak pociągające – drapieżny wygląd, a jednocześnie ten pszczelo-łagodny uroczy charakter (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Mimo głośnego i dość nerwowo wyglądającego zachowania, nie atakuje ludzi, choć znalazłam informację, że żądło może przebić ludzką skórę.
Taszczyn pszczeli Philanthus triangulum, który miał obok gniazda, wydawał się być niezrażony takim awanturniczym sąsiedztwem. Z pewnością nieświadomie czerpał z tego korzyść, bo nęk odganiał również złotolitkę blondynkę Hedychrum rutilans, która jest pasożytem gniazdowym taszczyna.
Budowa gniazda nęka świerszczojada Sphex funerarius
Gniazdo stanowi tunel o głębokości 10-15 cm skierowany skośnie w dół, z odchodzącymi w bok maksymalnie czterema komorami lęgowymi. Do każdej z nich samica składa 3-5 upolowanych prostoskrzydłych dla swojego potomstwa.
Samica ruszając na łowy nie zamyka gniazda (tak robi natomiast szczerklina piaskowa). Po przylocie z ofiarą do wejścia gniazdowego, zostawia łup i wchodzi do gniazda sprawdzając jego wnętrze. Następnie wychyla się i wciąga zdobycz do gniazda.
Niestety nie udało mi się zrobić zdjęcia, gdy nęk taszczył pod sobą pasikonika zielonego. Gdy się schyliłam, nęk wszedł do norki, a za chwilę momentalnie wciągnął za sobą swoją ofiarę. Jednak warto zobaczyć, jak ciekawie wygląda on z tym owadem, co zostało uwiecznione na zdjęciu na innym blogu (tutaj).
A poniżej inny łup nęka świerszczojada – długoskrzydlak sierposz Phaneroptera falcata:
Co to za wegetarianin, co poluje na schabowe 😉
Nęk świerszczojad Sphex funerarius chociaż poluje dla swojego potomstwa na prostoskrzydłe, sam jest wegetarianinem. Literatura podaje, że spotkać można go na macierzance, jasieńcu piaskowym. Ja spotykałam go głównie na mikołajku, który znajdował się w pobliżu gniazd.
Odpoczynek
Nęka świerszczojada na kwiatach roślin spotkać można także spędzającego noc lub przeczekującego niesprzyjającą pogodę. Czasami przeczekuje ten niekorzystny do lotu czas tworząc liczne skupiska.
Antagoniści
W pobliżu gniazd nęków obserwować można muchówkę Metopodia pilicornis, która jest ich kleptopasożytem. Nęki mogą padać, tak jak inne owady, ofiarą drapieżników.
Tradycyjne słowo na zakończenie
Chociaż jest hałaśliwy, duży i może wyglądać groźnie, to łagodny owad. Dlatego, gdy spotkamy go kiedyś wśród suchych traw, bez obaw możemy mu spojrzeć prosto w oczy.
[Edit:] Ciekawostka
Po publikacji niniejszego artykułu otrzymałam link do YT (dziękuję Hakamairi) na temat innego przedstawiciela nęków – Sphex ichmoneus (film zamieszczam poniżej). Nęk przychodząc z ofiarą do gniazda, zostawia ją przed wejściem, by sprawdzić wnętrze gniazda. Jean-Henri Fabre badając zachowania tego owada, postanowił odsuwać ofiarę od wejścia, podczas gdy nęk znajdował się jego w środku. Owad po wyjściu z gniazda przesunął z powrotem ofiarę pod wejście norki i ponownie sprawdził jej wnętrze. Wtedy badacz kolejny raz odsunął ofiarę. Reakcja owada ta sama. Badacz wielokrotnie powtarzał swoje badania, a reakcja na nie była identyczna. Eksperyment ten powtórzony w późniejszych latach przez innych badaczy pokazał, że nęk po kilku próbach przełamuje schemat. Badanie Fabre’a utrwaliło się jednak przyczyniając się do powstania terminu sphexish. O terminie, a także eksperymencie w filmie:
Oznaczenie żądłówek: Darek Ogrodnik
Oznaczenie prostoskrzydłych: Aneta
Dziękuję za pomoc w identyfikacji.
Źródła i dodatkowa lektura
- Manfred Blösch, Die Grabwespen Deutschlands: Lebensweise, Verhalten, Verbreitung (Die Tierwelt Deutschlands), Keltern 2000.
- Rolf Witt, Wespen: beobachten, bestimmen, Augsburg 1998.
- Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
- Manfred Blösch, Grabwespen: Illustrierter Katalog der einheimischen Arten, Magdeburg 2014.
- Stanowiska nęka świerszczojada Sphex funerarius (Gussakowskij 1934) (Hymenoptera: Sphecidae) na Pojezierzu Mazurskim.
- https://www.researchgate.net/publication/283538762_Metopodia_pilicornis_Pandelle_1895_kleptoparasitic_on_Sphex_funerarius_Gussakovskij_1934_Diptera_Sarcophagidae_Miltogramminae_Hymenoptera_Sphecidae
