| Wszystkie gatunki trzmieli mają wiele cech wspólnych oraz podobny cykl rozowojowy. Dlatego opisaliśmy biologię trzmieli w osobnym artykule Z biologii trzmieli. Zaś w opisach dotyczących poszczególnych gatunków będziemy się skupiać na cechach charakterystycznych danego gatunku lub przedstawimy jakiś ciekawy atrybut, który dany gatunek dobrze ilustruje. |
Trzmiel leśny – wybieram góry…
Trzmiel leśny Bombus pratorum to jeden z najwcześniej pojawiających się gatunków w naszym kraju. Wybudzające się z hibernacji matki (królowe) możemy obserwować już od marca. Gatunek ten świetnie radzi sobie z niskimi temperaturami. Wyposażony w krótki języczek jest w stanie znaleźć źródło pyłku i nektaru nawet przy ograniczonych zasobach kwitnących roślin, co jest charakterystyczne dla wczesnej wiosny. Z tego względu trzmiele leśne świetnie czują się na obszarach górskich, gdzie spotykane są nawet powyżej 2000 m n.p.m, a także strefa tundry im niestraszna.
W Europie gatunek ten pospolicie występuje w środkowej i północnej jej części, zaś na gorącym południu wybiera głównie pasma górskie. Jednak, aby spotkać trzmiela leśnego, nie musimy wybierać się aż w góry. Gdyż, jak sama nazwa wskazuje, jest to mieszkaniec głównie lasów. We wszystkich ich typach i niezależnie od rosnących w nich gatunków drzew, trzmiele te występują tam bardzo licznie. Możemy je również spotykać w środowiskach przejściowych, a także w ogrodach usytuowanych w niedalekim sąsiedztwie lasów.
Któż nie lubi owoców leśnych?
Większość, określanych skrótowo mianem „owoców leśnych”, zapylanych jest głównie przez samice trzmieli leśnych. Skarby polskich lasów, m.in. maliny, jeżyny czy borówki, to źródło cennych właściwości odżywczych, z których korzystają chętnie ludzie, ale także inne ssaki oraz ptaki. Letnia dieta niedźwiedzia brunatnego Ursus arctos w dużym procencie składa się z tych właśnie owoców. Prócz wartości odżywczych owoce leśne cechują się brakiem lub ograniczoną ilością zawartych w nich pestycydów oraz nawozów sztucznych, co jest bez wątpienia ogromnym ich walorem.
Trzmiel leśny – wczesny pojaw – szybka hibernacja
Trzmiele leśne są gatunkami wczesnowiosennymi i o najszybciej kończącym się cyklu rocznym na przestrzeni sezonu. W większości znikają już pod koniec lipca, kiedy młode matki zakopują się m.in. w ziemi w celu odbycia hibernacji, a pozostałe osobniki umierają. Zdarza się jednak, że przy korzystnych warunkach środowiskowych (wczesna, ciepła wiosna, duże i stałe nagromadzenie bazy pokarmowej) mogą wystąpić dwie ich generacje. W takim przypadku można obserwować młode matki jeszcze w październiku.
Charakterystyka
| Nazwa gatunkowa: | Trzmiel leśny (Bombus pratorum) |
| Rodzina: | pszczołowate (Apidae) |
| Rodzaj: | trzmiel (Bombus) |
| Status: | w Polsce pospolity, kategoria LC na czerwonej liście europejskich pszczół oraz HR (high climate risk) jako gatunek potencjalnie silnie zagrożony zmianami klimatycznymi |
| Siedlisko: | głównie tereny leśne i ich skraje, siedliska przejściowe, ogrody w niedalekim sąsiedztwie lasów oraz tereny górskie |
| Pojaw: | marzec-lipiec (przy wystąpieniu 1 generacji), marzec-koniec września/październik ( przy 2 generacjach) |
| Gniazdowanie: | gniazda podziemne oraz naziemne |
| Długość języka: | krótkojęzyczkowy |
| Odwiedzane rośliny: | z rodziny berberysowatych (Berberidaceae), np. berberys zwyczajny z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), np. klon zwyczajny z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae), np. miodunka miękkowłosa z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), np. jagoda kamczacka z rodziny różowatych (Rosaceae), np. śliwa tarnina, pigwowiec japoński z rodziny wierzbowatych (Salicaceae), np. wierzba iwa, wierzba biała |
| Warto wiedzieć: | Trzmiele leśne znane są ze skłonności do zajmowania ptasich gniazd lub budek lęgowych i tworzenia wewnątrz nich własnych miejsc lęgu |
Typowe ubarwienie
Matka trzmiela leśnego (Bombus pratorum) 
Samica – robotnica trzmiela leśnego (Bombus pratorum) 
Samiec trzmiela leśnego (Bombus pratorum)
Inne typy ubarwienia
Samica z przerwaną przepaską na tułowiu 
Samiec z dodatkową przepaską na odwłoku 
Ciemno ubarwiona samica 
Pięknie ubarwiony samiec, jedna z bardziej kolorowych form wśród naszych polskich trzmieli
Siedlisko naturalne i ogrodowe
Na skraju lasu pośród kwitnących wierzb i dzikich drzew owocowych trzmiele leśne czują się znakomicie 
Nieco dzikie ogrody z pigwowcem japońskim (Chaenomeles japonica)… 
…berberysem Thunberga (Berberis thunbergii) będą dobrym miejscem dla trzmieli leśnych.
Dziękujemy Pawłowi Wróblewskiemu za udostępnienie zdjęć niedźwiedzia brunatnego.
Literatura:
- Jakubiec, Z. (2001). Niedźwiedź brunatny Ursus arctos L. w polskiej części Karpat. Studia Naturae, 47, 1-108.
- Pawlikowski T. 1999. Przewodnik terenowy do oznaczania trzmieli i trzmielców Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
- Rasmont et al. 2015. Climatic Risk and Distribution Atlas of European Bumblebees. Biorisk 10 (Special Issue).
- Rasmont et al. 2021. Bumblebees of Europe and neighbouring regions. N.A.P. Editions.
