Jasnota biała – Lamium album L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: jasnota biała (Lamium album L.)
Okres kwitnienia: kwiecień-listopad; pożytek wiosenny
Pokarm: nektar i pyłek
Stanowisko: słoneczne, lekko cieniste
Gleba: żyzna, zasobna w azot

Charakterystyka

Jasnota biała wielotenia roślina z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae) jest zdecydowanie rośliną, której warto poświęcić uwagę. Miejsca, które wybiera to przydroża, zarośla. Często pojawia się w pobliżu domostw. Część podziemna to kłącze, zaś część nadziemna to dorastająca do 60 cm pusta w środku łodyga. Liście przypominają te, które widzimy na pokrzywie, jednak w przeciwieństwie do nich nie parzą. W pobliżu nasady liścia wyrastają białe kwiaty układające się w nibyokółki. Warto zwrócić uwagę na budowę kwiatu, któremu ewolucja pomogła „obmyślić” sposób na skuteczne zapylanie.

Korona kwiatu jasnoty składa się m.in. z wargi górnej, która to okrywa pręciki z pyłkiem, zaś warga dolna ze swoim charakterystycznymi żółtymi plamami wskazuje owadom, gdzie można wygodnie wylądować. W czasie, kiedy usadowiony na dolnej wardze owad będzie sięgał języczkiem po zgromadzony w wygiętej rurce nektar, otrze się grzbietem o pylniki umiejscowione na wewnętrznej stronie wargi górnej. Często owadowi można „udowodnić” odwiedziny na kwiatach jasnoty białej, gdyż na jego grzbiecie i głowie będą widoczny charakterystyczny pasek z żółtego pyłku. Przyglądając się oblatującym jasnotę trzmielom można zaobserwować, że nim odlecą poświęcają jeszcze chwilę na czyszczenie z pyłku głowy i tułowia. Następnie zebranie go w obnóża pyłkowe znajdujące się na trzeciej parze odnóży.

Włamania do kwiatów, czyli krótki języczek to nie przeszkoda

Jednak części gatunków trzmieli, o krótszych języczkach takiej obecności na jasnocie udowodnić nie można, chociaż pobrały z niej nektar. Jak to możliwe? Dochodzi do zjawiska zwanego włamaniem do kwiatu. Kiedy to np. trzmiel leśny i ziemny nie mogąc się dostać tradycyjną drogą (ze względu na zbyt krótki języczek) wygryzają otwór w rurce kwiatu i tym sposobem pobierają nektar, jednak nie zapylając go, gdyż nie dotykają pylników.

Jasnota biała jest też ceniona pszczelarzy, bo jej rozciągnięte w czasie kwitnienie przez długi czas zapewnia pszczołom nektar i pyłek. Jednak jako roślina miododajna jest także istotna dla wielu gatunków dzikich pszczół w tym gatunków wiosennych, kiedy jeszcze o kwitnące rośliny pyłkodajne i nektarodajne nie jest tak łatwo.

A może tak…

W miejscach, gdzie służbom miejskim trudno dotrzeć z kosiarkami często obserwuję w zaroślach kwitnącą jasnotę białą. Dzieje się to czasem w nieoczekiwanych przestrzeniach. W zeszłym roku przyjazne buczenie i krążenie trzmieli zwróciło moją uwagę na piękną kępę jasnoty białej znajdującą się za wiatą przystankową w centrum dużego miasta. To nieduże poletko jasnoty było źródłem pokarmu dla wielu zapylaczy.

Jasnota biała, jakie pszczoły ją odwiedzają?

Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Anthophora aestivalis (porobnica czerwcowa), Anthophora plumipes (porobnica wiosenna), Osmia bicornis (murarka ruda), Osmia caerulescens (murarka lucernowa), Xylocopa violacea (zadrzechnia fioletowa)

Literatura:

1. Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
2. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.

Za oznaczenie pszczół samotnych dziękuję Darkowi Ogrodnikowi.