Wrzos zwyczajny – Calluna vulgaris (L.) Hull

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris (L.) Hull)
Okres kwitnienia: sierpień-wrzesień; pożytek jesienny
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: słoneczne
Gleba: kwaśna, lekka, jałowa

Chodźcie zobaczcie…

Od momentu, w którym postanowiłam, że wkrótce będę chciała opisać wrzos zwyczajny, ostrzyłam sobie zęby na pewną miejscówkę w „moim” lesie. Moim, bo schodzonym przeze mnie wzdłuż i w szerz. A odkryte wrzosowisko, jeszcze miało tę zaletę, że chociaż zalatywały tam pszczoły miodne, było dość daleko od pasiek i można było tam spotkać bogatą galerię dzikich zapylaczy. Bywa tak, że na wrzosowiska zwożone są ule i spotkać tam inną pszczołę niż miodną jest nader trudno. Wrzosowisko w końcu zakwitło i mam przyjemność zaprezentować Wam gorący materiał i zdjęcia jeszcze ciepłe od sierpniowego słońca. Chodźcie zobaczcie…

Charakterystyka

Wrzos zwyczajny, zwany też pospolitym jest, krzewinką, o której możemy śmiało powiedzieć „nasza”, ponieważ jest rośliną rodzimą. Należy do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). W kwestii siedliskowej wilgotność gleby nie jest sprawą pierwszorzędną, dla wrzosów najważniejsza jest kwaśna gleba. Dlatego można ją spotkać zarówno w borach bagiennych, jak i suchych borach sosnowych, jałowych wydmach i torfowiskach, byle była kwaśna gleba i dostęp do słońca.

Ta wieloletnia krzewinka dorasta do 60 cm, pędy są cienkie i pokładają się. Na łodygach wyrastają drobne, igiełkowate liście, które są zimozielone i naprzeciwległe. W zależności od wilgotności gleby korzenie będą w przypadku suchej gleby sięgać bardziej w głąb, kiedy gleba jest bardziej wilgotna rozrastają się poziomo. System korzeniowy jest dość gęsty. Pąki bardzo drobne, kwiaty dzownkowate zebrane na szczytach pędów w jednostronne grona, w kolorze różowoliliowym. Wrzosy rozprzestrzeniają się głównie dzięki nasionom, które zdolność kiełkowania zachowują nawet przez 100 lat!

Wrzos i dzikie pszczoły

Moje wyszukane w leśnych ostępach wrzosowisko co roku dostarcza mi wiele radości. Latających tam gatunków pszczół jest wiele. Poczynając od bombusów zarówno trzmielców i trzmieli, które kształatują piękne obnóża pyłkowe w kolorze kości słoniowej, przez pseudosmukliki czy nęczyny. Jednak spotkałam tam też dzikie pszczoły, które ściśle są związane z wrzosem. Sugeruje to nawet ich nazwa gatunkowa, gdzie epitet, czyli drugi człon tej nazwy związany jest z wrzosami. Pszczoły te to lepiarka wrzosowa, a druga z nich to pszczolinka wrzosówka. Warto ich pasiastych odwłoków wypatrywać na wrzosach, jednak ponieważ nie są, to gabarytowo duże osobniki, to konieczny jest dobry wzrok i cierpliwość.

Wrzosowiska to bardzo bogate w gatunki pszczół siedliska, a już dla wspomnianych trzmieli wspaniała łąka, na której mogą się paść 😉 Muszą jednak strzec się pająków, które przędą tam swoje nici licząc na łatwy, owadzi łup.

wrzos zwyczajny — Lepiarka wrzosowa (Colletes succinctus)

Co interesujące korzystny wpływ na rozwój i odnawianie się wrzosowisk mają… owce o jakże wiele mówiącej nazwie gatunkowej wrzosówki, które zgryzają pędy tej rośliny. Owce tego gatunku w dzisiejszych czasach są traktowane jako tzw. żywe kosiarki 🙂

A tak właśnie prezentują się symaptyczne owieczki wrzosówki, które dzielnie zgryzają w tym konkretnym przypadku trawę (fot. AL)

Pożegnanie z młodymi królowymi

Rozległe wrzosowiska są solidną bazą pokarmową dla wielu gatunków pszczół. Teraz gdy nie ma już obfitości roślin kwitnących, wrzosowiska są naprawdę ważne. Są też okazją, aby przed zimowlą zobaczyć ostatnie, młode królowe trzmieli. To ich ostatni rzut oka na te wrzosowiska, ostatni posiłek przed wielomiesięcznym „snem”. Rzadko na której roślinie u schyłku sezonu można je spotkać w takich ilościach. A widok dużych, pięknie wybarwionych matek robi wrażenie. To na ich barkach spoczywa dobro trzmielego rodzaju. Więc w głowie szepczę: powodzenia puchate bombusiory! Mając nadzieję, że przyszły sezon będzie dla nich znakomity.

Piękne, puchate, duże, jak ich nie podziwiać *(fot. Katarzyna Rosiak-Stepa, Joanna Roczyńska)*

Wrzosy pączkowe lub pąkowe, co z tymi wrzosami nie tak?

Znajomy podzielił się ze mną swoją zakupową przygodą związaną z wrzosem zwyczajnym. Okazało się, że obecnie w wielu miejscach można zakupić jedynie wrzosy pączkowe, istnieje wręcz moda na taką odmainę. Czym są wrzosy pączkowe lub pąkowe – to takie, których pąki nigdy nie otwierają się. Pozostają w tej fazie, co oznacza, że owady nie mogą czerpać z nich pokarmu. Pomysł nieco okrutny, to tak jakby zastawić stół, ale zamknąć drzwi do jadalni. Ech… A więc warto się upewnić przed kupnem , jaka odmiana wpadła w nasze ręce. Można samemu postarać się rozmnożyć wrzosy. Najłatwiej dokonać tego przez ukorzenianie półzdrewniałych sadzonek pędowych. A te warto pozyskiwać przed zakwitnięciem, czyli w sierpniu.

Wrzos zwyczajny, jakie pszczoły go odwiedzają?

Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Andrena argentata, Andrena dorsata (pszczolinka mniszkowo-rzepakowa), Andrena fuscipes (pszczolinka wrzosówka), Andrena nigriceps (pszczolinka zmiennobarwna), Anthophora bimaculata (porobnica chabrówka), Colletes succinctus (lepiarka wrzosowa), Halictus leucaheneus

Literatura: