| Wszystkie gatunki trzmieli mają wiele cech wspólnych oraz podobny cykl rozwojowy. Dlatego opisaliśmy biologię trzmieli w osobnym artykule Z biologii trzmieli. Zaś w opisach dotyczących poszczególnych gatunków będziemy się skupiać na cechach charakterystycznych danego gatunku lub przedstawimy jakiś ciekawy atrybut, który dany gatunek dobrze ilustruje. |
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum)
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum) to gatunek związany z miejscami, które zapewniają dobrej jakości bazę pokarmową. Prowadząc ogród-działkę wspierające rodzime gatunki roślin ozdobnych, ogródek warzywny, a najlepiej mozaikę upraw pożytecznych i ozdobnych, możemy z dużym prawdopodobieństwem rozglądać się za tym trzmielem. Wczesną wiosną, kiedy rodzime gatunki zliczymy na palcach jednej dłoni, matek wybudzonych świeżo z hibernacji warto szukać na wierzbach iwach. Trzmiel ogrodowy posiada pewną zmienność w ubarwieniu, ale jego głównymi cechami diagnostycznymi są bardzo długa głowa oraz zazwyczaj 3 żółte paski na ciemnym tle (osobniki melanistyczne mogą mieć je zredukowane).
Długa głowa jest cechą charakterystyczną tego gatunku trzmieli 
Trzy żółte paski, to jedna z cech charakterystycznych
Kwestie językowe i biochemiczne
Obserwacja trzmieli ogrodowych w czasie żerowania jest zadaniem utrudnionym, gdyż często przelatują one z kwiatu na kwiat, wybierając te w mniejszych skupiskach. Ma to ścisły związek z fizjologią tego, jak i innych długojęzyczkowych gatunków. Trzmiele w czasie biochemicznych przemian z wykorzystaniem enzymu aldolazy fruktozobifosforanowej są w stanie wyprodukować energię niezbędną do poderwania się do lotu.
U trzmiela ogrodowego aktywność tegoż enzymu jest niska, co powoduje znaczne ochłodzenie ciała w czasie zbyt długiego pozostawania na jednej roślinie. Odlatujący owad musiałby wydatkować bardzo dużo energii w celu ogrzania ciała i wystartowania. Trzmiele ogrodowe wybierają więc kwiaty w małych skupiskach, które wymagają ciągłych przelotów i tym samym ich ciała nie ulegają wychłodzeniu. Z tej właśnie przyczyny często obserwuje się osobniki lecące z wystawionym językiem, co pozwala im na szybkie pobranie nektaru i błyskawiczny przeskok na kolejną roślinę.
Trzmiele często nie chowają języka w czasie lotu, aby nie tracić dodatkowej energii. Przecież za chwilę i tak będzie potrzebny 😉 (fot. Alicja Dubicka) 
Tarczyca bajkalska ma bardzo długą ostrogę, stąd konieczny ekspert z dłuuugim językiem
Charakterystyka
| Nazwa gatunkowa: | trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum) |
| Rodzina: | pszczołowate (Apidae) |
| Rodzaj: | trzmiel (Bombus) |
| Status: | w Polsce pospolity choć wykazywany z coraz mniejszej ilości stanowisk, kategoria LC na czerwonej liście europejskich pszczół oraz HR (high climate risk) jako gatunek potencjalnie silnie zagrożony zmianami klimatycznymi |
| Siedlisko: | tereny łąkowe, skraje lasów, siedliska przejściowe oraz ogrody zapewniające odpowiednia bazę pokarmową |
| Pojaw: | przełom marca/kwietnia-wrzesień |
| Gniazdowanie: | gniazda podziemne, jak i naziemne |
| Długość języka: | długojęzyczkowy |
| Odwiedzane rośliny: | z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), np. lnica pospolita z rodziny bobowatych (Fabaceae), np. koniczyna łąkowa, wyka ptasia z rodziny goździkowatych (Caryophyllaceae), np. mydlnica lekarska z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae), np. ostróżka ogrodowa, ostróżeczka polna z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), np. jasnota biała, poziewnik pstry z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), np. wicikorzew pomorski z rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae), np. farbownik lekarski |
| Warto wiedzieć: | w celu zdobycia pokarmu trzmiel ogrodowy odwiedza niemal 300 gatunków roślin, w tym stale i wiernie około 50 gatunków |
Typowe ubarwienie
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum) – matka 
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum) – samica-robotnica 
Trzmiel ogrodowy (Bombus hortorum) – samiec
Inne typy ubarwienia
Trzmiel ogrodowy podgatunku jonghei (Bombus hortorum ssp. jonghei) – jednego z sześciu występujących w Europie 
Późnoletnia samica trzmiela ogrodowego (Bombus hortorum) 
Melanistyczny samiec trzmiela ogrodowego (Bombus hortorum)
Siedlisko naturalne i ogrodowe
Naturalne siedlisko z ostróżeczką polną, której budowa kwiatu jest skrojona wprost pod długość języka trzmiela ogrodowego. 
Oazę dla trzmieli ogrodowych możemy stworzyć także w naszym ogrodzie, wysiewając na przykład ostróżkę ogrodową.
Literatura:
- Pawlikowski T. 1999. Przewodnik terenowy do oznaczania trzmieli i trzmielców Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
- Ruszkowski A. Żak B. 1969c. Rośliny pokarmowe i znaczenie gospodarcze trzmieli z podrodzaju Hortorobombus Vogt. Pamiętnik Puławski, 37: 359-384.
- Rasmont et al. 2015. Climatic Risk and Distribution Atlas of European Bumblebees. Biorisk 10 (Special Issue).
- Rasmont et al. 2021. Bumblebees of Europe and neighbouring regions. N.A.P. Editions.
- Heinrich B. 2004. Bumblebee Economics. Harvard University Press.
