Informacje ogólne
Nazwa gatunku: dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.)
Okres kwitnienia: czerwiec-sierpień; pożytek pełni lata
Pokarm: pyłek
Stanowisko: słoneczne
Gleba: przepuszczalna, żyzna
Charakterystyka
Dziurawiec zwyczajny to wieloletnia roślina z rodziny dziurawcowatych (Hypericaceae). Występuje pospolicie w trawiastych zaroślach, na ubogich murawach, słonecznych zboczach, nasypach, pastwiskach, miedzach.
Korzeń jest wrzecionowaty, który się rozgałęzia, wykształca również kłącze, z którego wyrastają pędy kwiatonośne. Łodyga dorasta do 100 cm wysokości, jest wzniesiona, górą silnie rozgałęziająca się, bywa czerwono nabiegła, jej dolna część drewnieje. Przekrój łodygi jest okrągły. Ulistnienie jest naprzeciwległe, liście przeważnie mają kształt lancetowaty lub eliptyczny, są siedzące, do długości 3 cm. Spojrzenie przez liść pod światło ukazuje przezroczyste punkciki, które sprawiają wrażenie dziurek. Są one zbiornikami olejków eterycznych. A dla nas już jasne staje się skąd polska nazwa – dziurawiec. Na spodzie liście podobnie, jak na płatkach kwiatów można dostrzec czarne, gruczołowate punkciki.
Trzmiel kamiennik (Bombus lapidarius) 
Trzmiel rudy (Bombus pascuorum) 
Trzmiel ziemny (Bombus cf. terrestris) 
Trzmiel zmienny (Bombus humilis) 
Trzmiel ziemny (Bombus cf. terrestris) 
Trzmiel różnobarwny (Bombus soroeensis)
Kwiaty są zebrane w baldachogrono, wyrastają na szypułkach, mają średnicę do 2,5 cm. Korona kwiatu jest złotożółta i pięciopłatkowa. Płatki są niesymetryczne, prócz czarnych punkcików, mogą się pojawiać również czarne, gruczołowate kreseczki. Pręciki wyrastają w 3-5 wiązkach, w sumie liczba pręcików może dojść do 70 na jednym kwiecie.
Kwiaty nie mają miodników i pszczołom dostarczają wyłącznie pyłek.
Roślinę z dobrym skutkiem można rozmnażać z nasion, wysiewając je do gruntu w okolicach września i października lub na wiosnę do końca kwietnia. Jednak wtedy nasiona należałoby stratyfikować, aby ich wzrost był równomierny.
Smuklik szerokopasy 
Hiperycyna – czarne kropeczki i kreseczki
Jeżeli zwrócimy uwagę na płatki korony kwiatowej i pylniki, można zauważyć czarne lub ciemnoczerwone kropeczki lub kreseczki. Są to gruczoły żywiczne wydzielające hiperycynę. W biologii rośliny pełni ważną rolę, gdyż zniechęca niektóre owady do odwiedzin tej rośliny, a także sprawia, że roślinożercy tracą ochotę na jej zgryzanie. Działanie tego związku chemicznego jest spotęgowane w połączeniu z promieniowaniem UV. Te ssaki, które jednak spożyją dziurawca (np. bydło) w zbyt dużej ilości mogą być nadwrażliwe na światło. Nazwa rodzajowa rośliny- Hypericum – stała się inspiracją do nadania nazwy temu związkowi – hiperycyna.
Czas na eksperyment z tym związkiem chemicznym. Można wziąć pączek dziurawca i rozetrzeć go w palcach wtedy powinien ujawnić się czerwony barwnik obecny w sokach rośliny
Chiralność korony kwiatu
Często budzi we mnie zdziwienie, co interesuje naukowców i co ich może zaciekawić oraz co zechcą zgłębić. Miałam okazję przeglądając naukowe artykuły dotyczące dziurawce w kontekście zapylaczy i zaciekawia mnie zagadnienie chilarności.
Czym jest chilarność? właściwość obiektu, który nie jest identyczny ze swoim lustrzanym odbiciem – innymi słowy, nie można go nałożyć na jego odbicie, tak jak nie da się nałożyć lewej dłoni na prawą (bez obrotu).
Dotyczy to świata fauny i flory. Na przykład skrętności muszli ślimaków. Tutaj podpowiedź dla naukowców, aby zbadali, czy muszle lewoskrętne czy prawoskrętne są chętniej zajmowane przez pszczoły gniazdujące opuszczonych muszlach 😉 W kontekście roślin dotyczy to płatków korony kwiatowej i ich spieralnego ułożenia. Jeżeli ułożone są w prawo nazywa się je prawoskrętnymi, a jeżeli w lewo – lewoskrętnymi. Istnieje opcja, że oba typy będą występować na jednej roślinie, mówi się wtedy o niefiksowanej (enantiomorficznej) chiralności korony.
Po tym krótkim wstępnie, cóż badali naukowcy – czy skrętność korony u dziurawca zwyczajnego ma wpływ na zapylaczy i fakt zapylania.
Zapylacze nie wykazywały preferencji względem chiralności korony, co skutkowało brakiem różnic w osadzaniu pyłku między kwiatami prawoskrętnymi i lewoskrętnymi. Chiralność korony nie wpływała również na ruch zapylaczy i przenoszenie pyłku między różnymi typami kwiatów.
Diller Carolina
Dziurawiec zwyczajny, jakie pszczoły go oblatują?
Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Andrena bicolor (pszczolinka czarnogłowa), Andrena coitana, Andrena combinata, Andrena dorsata (mniszkowo-rzepakowa), Andrena flavipes (pszczolinka pospolita), Anthophora bimaculata (porobnica chabrówka), Halictus tumulorum (smuklik koniczynowiec), Lasioglossum calceatum (pseudosmuklik pospolity), Lasioglossum leucozonium, Lasioglossum malachurum, Lasioglossum morio, Lasioglossum pauxillum, Megachile centuncularis (miesierka różówka), Osmia caerulescens (murarka lucernowa), Osmia claviventris (murarka komonicówka)
Dziękuję Kasi za udostępnienie zdjęć samotek 🙂 Alicji za sprawdzenie oznaczeń trzmieli.
Literatura:
- Diller C. (2016) Corolla chirality does not contribute to directed pollen movement in Hypericum perforatum (Hypericaceae)…
- Cwener A., Rośliny kserotrmiczne, Warszawa 2012.
- Fletcher N., Kieszonkowy atlas kwiatów dziko rosnących, Wydawnictwo Solis.
- Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
- Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.
