W internecie można znaleźć dla gatunku Andrena nigroaenea polską nazwę – pszczolinka piaskowa. Natomiast „Słownik polskich nazw owadów” Ruszkowskich nie podaje tej nazwy, wymieniając dwie inne propozycje: metaliczna i porzeczkowa, które moim zdaniem byłyby dla tego gatunku bardziej wyróżniające, tym bardziej, że mamy już pszczolinkę napiaskową (Andrena vaga), co tworzy pewne zamieszanie. Do tego pszczolinka ta nie ma preferencji do wybieranej gleby. Zdecydowałam więc za słownikiem przyjąć nazwę metaliczna. Dzisiaj pszczolinka metaliczna (Andrena nigroaenea), a wraz z nią opowieści o bylicy, storczykach i znaczkach pocztowych.
Andrena nigroaenea (pszczolinka metaliczna) – podstawowe dane*
* Dział dotyczący oznaczania przygotowany we współpracy z Darkiem Ogrodnikiem, który oznacza żądłówki na Dzikich zapylaczach. Sekcja ta ma na celu ułatwienie amatorskiej obserwacji pszczół.
| Nazwa gatunkowa: | pszczolinka metaliczna (Andrena nigroaenea) |
| Rodzina: | pszczolinkowate Andrenidae |
| Rodzaj: | pszczolinka Andrena |
| Liczebność: | pospolita |
| Występowanie: | obrzeża lasów, ubogie łąki, piaskownie, żwirownie, ogrody, parki |
| Długość ciała: | samica: 13-15 mm, samiec: 11-14 mm |
| Czas lotu: | marzec-czerwiec; szczyt liczebności na przełomie maja i czerwca |
| Gniazdowanie: | w ziemi |
| Źródło pyłku: | selerowate, astrowate, ostrokrzewowate, kapustowate, goździkowate, czystkowate, dyniowate, wrzosowate, bobowate, jaskrowate, różowate, wierzbowate, winoroślowate |
| Pasożyt gniazdowy: | koczownice: Nomada succincta, Nomada goodeniana, Nomada marshmella |
| Charakterystyczne cechy: | włosy na głowie czarne; szczoteczki na tylnych goleniach pomarańczowe; golenie czarne; odwłok z miedzianym połyskiem; gęste, rude niejaskrawe włosy na tułowiu; odwłok pokryty włosami, jaśniejszymi na tergitach 1-4 i ciemniejszych na tergicie 5 |
Gniazdowanie i bylica
Omawianego w artykule gatunku szukać możemy praktycznie wszędzie: na obrzeżach lasów, w piaskowniach, w ogrodach przydomowych, parkach, na ogródkach działkowych. Gniazduje w ziemi kopiąc samodzielnie tunele. Nie ma preferencji w stosunku do gleby, gniazduje również w ziemi próchniczej. Wybiera słabo porośnięte miejsca. Główny korytarz ma długość ok. 30 cm. Na jego końcu rozgałęzia się na wnęki dł. ok. 3-5 cm. W każdej takiej wnęce samica buduje dwie komórki.
Widoczne na zdjęciu powyżej wejście do gniazda pszczolinki metalicznej (Andrena nigroaenea) znalazłam przycinając rozrastającą się bylicę. Ponieważ roślina jest rozłożysta, wpływa to na tworzenie się nieporośniętych roślinnością płatów ziemi. Stwarza to korzystne warunki do gniazdowania dla pszczół, m.in. preferujących odsłoniętą ziemię. Dlatego szukając gniazd, warto zwracać uwagę na rośliny o podobnym pokroju, które hamują wokół siebie rozrost innych roślin.
Odwiedzane rośliny
Gatunek szeroko polilektyczny, odwiedzający rośliny z trzynastu rodzin: selerowate, astrowate, ostrokrzewowate, kapustowate, goździkowate, czystkowate, dyniowate, wrzosowate, bobowate, jaskrowate, różowate, wierzbowate, winoroślowate. Spotykałam ją m.in. na pyleńcu pospolitym, mniszku lekarskim, dereniu świdwie, iglicy pospolitej.
Oszustwa storczyków
Samice pszczolinki metalicznej po kopulacji zmieniają zapach, odróżniając się tym samym od niesparowanych samic. Niektóre storczyki związane są z samcami pszczolinki metalicznej, przyciągając je zapachem dziewiczych niezapłodnionych samic i skłaniając tym samym pszczoły do pseudokopulacji z rośliną, ułatwiając jej w ten sposób rozmnażanie.
Co ma pszczolinka metaliczna (Andrena nigroaenea) wspólnego ze znaczkami pocztowymi?
Dwa lata temu na podstawie mojego zdjęcia pszczolinki metalicznej (Andrena nigroaenea), a także smuklika wielkiego (Halictus quadricinctus) zostały namalowane akwarele, które znalazły się na znaczkach pocztowych. To było fajne! Nadal jest! 🙂 Równie fajne jest to, że znalazły się tam też zdjęcia Asi: trzmiela rudego (Bombus pascuorum) i pszczoły miodnej (Apis mellifera).
Źródła i dodatkowa lektura
- Radchenko V., On the nesting of Andrena nigroaenea and Lasioglossum xanthopus (Hymenoptera, Andrenidae, Halictidae) in the south-eastern Ukraine, Vestnik Zoologii 1989.
- Schiestl F. P., Ayasse M., Post-mating odor in females of the solitary bee, Andrena nigroaenea (Apoidea, Andrenidae), inhibits male mating behavior, Behavioral Ecology and Sociobiology, 2000, s. 303-307.
- Schiestl F. P. , Ayasse M., Paulus H. F., Löfstedt C., Hansson B. S., Ibarra F., Francke W., Sex pheromone mimicry in the early spider orchid (Ophrys sphegodes): patterns of hydrocarbons as the key mechanism for pollination by sexual deception, Journal of Comparative Physiology A, 2000 Jun;186(6):567-74.
- Westrich P. , Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
