Wałczatka dwuguzka (Heriades truncorum) to pospolita i liczna pszczoła, którą możemy obserwować w naszym domku dla owadów. Inna jej polska nazwa to wałczatka pieniogniazda. Ta pierwsza chyba jednak jest częściej używana i dlatego zdecydowałam się na nią.
Jak rozpoznać wałczatkę dwuguzkę (Heriades trucnorum)
Informacje w tym fragmencie są częścią osobnego artykułu: Jak rozpoznawać pszczoły w domku dla owadów, napisanego wspólnie z Darkiem Ogrodnikiem (Dareckim).
| Długość | 6-8 mm |
| Kolor szczoteczki | żółtawa |
| Czas występowania | czerwiec-wrzesień |
| Charakterystyczne cechy | Czarne ciało, walcowate, z chropowatym, głębokim punktowaniem. Tergity czarne, grubo i mocno punktowane. Wąskie białe przepaski włoskowe. Oczy czarne. |
| Gniazdo | preferowana średnica gniazda 3-4 mm. Zamknięcie gniazda z żywicy z kawałkami drewna, małych kamieni i ziemi. |
| Podobne w domku | wałczatka wielkoguzka (Heriades crenulatus) – rzadsza. Różnica widoczna w ubarwieniu oczu (szarawe z plamkami). |
Samiec wałczatki dwuguzki
Osobniki męskie wałczatki posiadają charakterystycznie podwinięty odwłok oraz owłosioną twarz.
Sposób gniazdowania wałczatki dwuguzki (Heriaes truncorum)
Pszczoła gniazduje w istniejących zagłębieniach: w otworach wydrążonych przez chrząszcze w martwym drewnie, pustych łodygach, trzcinie,także w domku dla owadów.
Preferowana przez ten gatunek średnica otworu gniazdowego to 3-3,5 mm. Gniazdo składa się od jednej do dziesięciu komórek lęgowych ułożonych liniowo, czyli w szeregu jedna za drugą. Komory lęgowe samica oddziela dość cienkimi przegrodami z żywicy.
W ciągu swojego życia wałczatka składa od 2-16 jaj. Stare gniazda wykorzystywane są ponownie, po uprzednim ich wyczyszczeniu przez samicę.
Z żywicy buduje również zamknięcie gniazda. W zewnętrzną warstwę zamknięcia wbudowane są wiórki, ziarenka piasku. Żywicę pobiera z drzew iglastych oraz liściastych.
Charakterna pszczoła
Powszechne u obserwowanych przeze mnie wałczatek było wzajemne podkradanie sobie elementów zamknięcia gniazda. Skutkiem czego było otwieranie zamkniętych już gniazd i ciągłe walki pomiędzy samicami. Nie ułatwiały im życia również nachalne samce.
Często przy ich gniazda można znaleźć ślady wyspanego pyłku. Dlaczego? Nie wiem?
Kiedy i gdzie możemy obserwować
Wałczatka dwuguzka (Heriades truncorum) jest gatunkiem letnim. Jej czas lotu przypada na lipiec-sierpień. Samce pojawiają się kilka dni przed samicami. W poszukiwaniu partnerek patrolują zarówno okolice gniazd, z których się wygryzły, jak i kwitnące kwiaty z rodziny astrowatych.
Siedliska zajmowane przez pszczoły tego gatunku to łąki, nieużytki, obrzeża lasów, ogrody, a także osiedla mieszkalne.
Odwiedzane kwiaty
Wałczatka dwuguzka (Heriades truncorum) zbiera pyłek i nektar wyłącznie z kwiatów z rodziny astrowatych. Szukając pokarmu pokonuje niewielkie dystanse przeważnie do 100 m od gniazda. Jeżeli mamy przyjemność obserwowania samicy zbierającej pyłek, warto zwrócić uwagę na ruch odwłoka zgarniającego pyłek.
Wśród odwiedzanych kwiatów wymieniane są m.in.: krwawnik pospolity (Achillea millefolium), nagietek lekarski (Calendula officinalis), rumian polny (Anthemis arvensis), omany (Inula spp.), wrotycz (Tanacetum vulgare), starzec Jakubek (Jacobaea vulgaris).
Moje wtrącenie na marginesie
Kiedyś trafiłam na artykuł, który zachęcał do uprawy w przydomowych ogródkach wrotyczu pospolitego (Tanacetum vulgare), jako rośliny skutecznie odstraszającej owady. Ja ją polecam jako roślinę skutecznie przyciągającą owady 🙂 O wrotyczu możecie przeczytać w artykule wpisie Asi, a ja pokażę Wam poniżej, jak może się na nich roić od owadów.
Poszukując informacji o wrotyczu, znalazłam pracę o wymownym tytule „Owady na wrotyczu pospolitym (Tanacetum vulgare L.), jako przykład znaczenia dzikich ziół w krajobrazie rolniczym dla entomofauny” [4]. Znaleźć można tam informację, że na tej roślinie żyć może do 80 różnych gatunków owadów, z których jednak tylko część jest silnie związana z wrotyczem.
Pasożyty gniazdowe
Wśród pasożytów gniazdowych wymienia się szmeronię wałczatkówkę Stelis breviscula oraz wysmugę smużynkę Sapygina decemguttata.
Wysmugi potrafią znacznie ograniczyć populację wałczatki i licznie namnażać się w domkach dla owadów.
Na zakończenie
Warto zadbać o różnorodne średnice otworów w naszym domku oraz o obfitość rodzimych kwiatów w jego okolicy, potrzebnych pszczołom do zbierania pokarmu, z których mogą też korzystać inne owady. Wałczatka nie pokonuje dużych dystansów i zapewniając jej w niedalekiej odległości od gniazda, stanowisko z pożytkiem, możemy się cieszyć takim widokiem, jak poniżej.
Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik
Źródła i dodatkowa literatura
- Anja Eder, Wildbienenhelfer, Rheinbach 2018.
- Wygląd otwartego gniazda wałczatki: https://blogs.ethz.ch/osmiini/palaearctic-species/heriades/heriades/
- https://www.researchgate.net/publication/42635927_Host_recognition_in_a_pollen-specialist_bee_Evidence_for_a_genetic_basis
- https://miesiecznik-pszczelarstwo.pl/pzn/sites/default/files/pzn1995_245-253.pdf
- https://naturforschende-gesellschaft-der-oberlausitz.de/sites/default/files/pdf/b16-08_klausnitzer_insekten-rainfarn.pdfweb.pdf
- Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
- H. Wiesbauer, Wilde Bienen: Biologie – Lebensraumdynamik am Beispiel Österreichs – Artenporträts, Stuttgart 2017.
- Heiko Bellmann, Błonkówki. Przewodnik entomologa, Warszawa 2011.
