Opowieści tysiąca i jednego kamienia [4]

Chyba nie ma osoby, która przeszłaby obok złotolitkowatych Chrysididae obojętnie. To żądłówki o przepięknym metalicznym, połyskującym ubarwieniu. Maleńkie klejnoty przyrody polskiej. Po angielsku nazywają się „cuckoo-wasps”, czyli osy kukułki. Nazwa ta nawiązuje do ich zachowania, ponieważ są to żądłówki pasożytnicze podrzucające jaja do gniazd innych żądłówek, np. samotnych os czy dzikich pszczół. Systematycznie nie są osami. Nazwa „osa”=”wasp” w języku angielskim obejmuje także grzebaczowate Crabronidae, gąsienicznikowate Ichneumonidae i inne. Pewnie kiedyś powstanie osobny artykuł o tych pięknych, błyszczących owadach, ale dzisiaj skupię się na kamieniach.

Murarka nakamionka (Hoplitis anthocopoides) i złotolitki

Niewiele gatunków złotolitkowatych w Polsce pasożytuje na dzikich pszczołach (jedynie kilka z rodzaju Chrysura). Z informacji, które udało mi się znaleźć, wynika, że na murarce nakamionce (Hoplitis anthocopoides) pasożytują: złotolitka murarkówka (Chrysura austriaca), złotolitka złotoczoła (Chrysura hybrida), złotolitka miesierkówka (Chrysura radians) oraz złotolitka tynkarka (Chrysura simplex).

Nakamienne złotolitkowate obserwacje

W okolicy miejsc gniazdowania murarki nakamionki (Hoplitis anthocopoides) kręciły się złotolitki. I to często. Jeżeli jednak myślicie, że pszczoły nie broniły swoich gniazd i były bierne, to srogo się mylicie. Nakamionki na każdego owada znajdującego się w pobliżu gniazd, spadały niczym bomba, odstraszając intruza.

Złotolitki przeważnie czekały aż murarka odleci od gniazda, by następnie do niego wejść.

Bardzo ciekawą była obserwacja jednej ze złotolitek (oznaczonej przez Jacka Wendzonkę jako złotolitka murarkówka (Chrysura aff. austriaca), która próbowała się dostać do gniazda nakamionki. Widywałam już złotolitki, np. powabnicę blondynkę (Hedychrum rutilans), która starała się dokopać do norki taszczyna pszczelego, ale nigdy nie widziałam przegryzającej twardy materiał, jakim jest gniazdo nakamionki. Cały proces trwał tu bardzo długo, ale złotolitka przegryzła ścianę i chyba złożyła jaja (?). Trudno mi to zweryfikować.

A tu kompilacja złotolitkowych odwiedzin przy gnieździe nakamionki.

Złotolitkowata pancerna kulka

Przy okazji tej opowieści – ciekawostka. Złotolitki nie posiadają żądła. Twardy pancerz chroni je przed atakami, dlatego w przypadku zagrożenia zwijają się w kulkę. My możemy to obserwować w ostatecznej ostateczności, ponieważ złotolitki przeważnie wybierają ucieczkę. Jednak gdy nie ma wyjścia – pozostaje im jeszcze bycie pancerną kulką. Gdy znalazłam pewnego chłodnego dnia odpoczywającą złotolitkę, nie mogłam się powstrzymać, żeby nie wziąć jej do ręki i nie zobaczyć jej jako pancernej kulki, co możecie zobaczyć na zdjęciu. Niestety ogrzana ciepłem ręki szybko uciekła.

Złotolitkowate Polski

Jeżeli ktoś były zainteresowany zgłębianiem wiedzy o złotolitkach, to polecam lekturę „Cuckoo-wasps (Hymenoptera: Chrysididae) of Poland” Bogdana Wiśniowskiego. Załączam kilka zdjęć książki.

Na zakończenie

Mówiłam sobie, że już nic nie będę hodować. Jednak po tej obserwacji złotolitkowej, a także mając pod samym nosem tak idealne do hodowli nakamionkowe kamienie, to aż szkoda nie sprawdzić, czy złotolitka złożyła jaja do gniazda nakamionki 😉 Pożyjemy, zobaczymy.

Dziękuję Jackowi Wendzonce za oznaczenie Chrysura aff. austriaca.

Źródła i dodatkowa lektura

1. Westrich P. (2018). Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat.
2. Wiśniowski B. (2015). Cuckoo-wasps (Hymenoptera: Chrysididae) od Poland, Ojców National Park. Ojców.
3. Tutaj informacja jak odczynić urok dla tych, którzy przez przypadek zapatrzą się na złotolitkę lśniącobrzuchą (Chrysis fulgida): https://www.kobieta.pl/artykul/ten-pospolity-owad-przynosi-pecha-w-milosci-jest-piekny-ale-podstepny 😉