Informacje ogólne
Nazwa gatunku: ostrożeń polny (Cirsium arvense (L.) Scop.)
Okres kwitnienia: czerwiec-październik; pożytek pełni lata
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: słoneczne
Gleba: wszystkie typy
Charakterystyka
Ostrożeń polny to roślina z rodziny astrowatych (Asteraceae), występująca na nieużytkach, polach, łąkach, miejscach ruderalnych, wysypiskach, poboczach dróg. Dorasta do 1,5 m wysokości, pod powierzchnią ostrożenie potrafią wytworzyć imponujący system korzeniowy, który może sięgać nawet 2,5 m w głąb. Łodyga jest lekko kanciasta, silnie rozgałęziona w górnej części, wytwarza długie rozłogi.
Liście, jako wspólną ich cechę można podać, że są wydłużone, ale w kwestii kształtu mogą się znacznie od siebie różnić. Jedne będą kolczaste, inne mogą być sieczne, a jeszcze inne wrębne. Pod względem położenia na łodydze też będą się różnić, poza liśćmi dolnymi będą siedzące, a dolne na króciutkich ogonkach.
Roślina jest dwupienna. Kwiaty męskie znajdują się na innych roślinach niż kwiaty żeńskie, które dodatkowo wydzielają silny aromat. Kwiaty zebrane są w niewielkie, liczne koszyczki, w skład których wchodzi duża ilość kwiatów rurkowatych. Koszyczki kwiatów tworzą zaś baldachogrono. Kwiaty są w kolorze różowym lub fioletowym, rzadziej białym. Wielkość koszyczka z kwiatami, to około 15-20 mm, w fazie owocowania jego wielkość będzie dochodzić do 35 mm.
Owoce to niełupki wyposażone w puch kielichowy, czyli tzw. aparat lotny. Jedna roślina ostrożnia polnego jest w stanie wyprodukować nawet do 5 tys. nasion. Jednak jej uciążliwość w rozrastaniu nie jest związana z tak imponującą ilością nasion, ale z rozmnażaniem się przez rozłogi. Nasiona choć zdolność kiełkowania posiadają niewielką, to jednak zachowują ją aż przez 20 lat.
Punkt widzenia
Stosunek do wielu kwestii w naszym życiu zależy od punktu widzenia. Rolnik walczący z dość odpornym na herbicydy ostrożeniem polnym uzna go za roślinę uciążliwą, zachwaszczającą jego pole i nie będzie reagował entuzjastycznie na jego widok. Jednak przyjmując perspektywę osoby, której zależy na dobru owadów, czy ogólnie przyrody, w obecności tej rośliny będzie dostrzegała pozytywny aspekt. Czy da się pogodzić te dwie perspektywy? Pozostawmy rolnikom ich pola :), prosząc jedynie, aby nie zaorywali miedz, które niegdyś były miejscami, gdzie dzicy zapylacze mogli znaleźć pokarm i zakładać gniazda. A w tych miejscach, gdzie miedze są dalej obecne, były autostradami, po których się poruszały, mogąc znaleźć pokarm w swej drodze ku innym rejonom. Aby dzięki wymianie wzmacniać się genetycznie. Można też zachęcać, aby stosowali chemię rolniczą o oznaczonej porze w ciągu dnia, do czego również zobowiązuje ich prawo.
Jednak my mieszkańcy miast, miasteczek i wsi możemy uświadomić sobie, że czasem sami przyczyniamy się do likwidacji miejsc, gdzie różne pożyteczne chwasty występują, a z nim cała mnogość pożytecznych owadów. Te przestrzenie to nieużytki, miejsca ruderalne, w swoim pragnieniu porządkowania zdarza się, że nie dostrzegamy ich wartości, jako miejsc koniecznych dla funkcjonowania owadów. Wszędzie pragniemy widzieć uporządkowany trawnik, czy zadbany klomb z kwiatami ozdobnymi, które często nie będą odpowiednie dla pszczół, czy wytyczoną ścieżkę wyłożoną kostką brukową. Ale to właśnie dzikie miejsca, gdzie rośliny mają przestrzeń do nieskrępowanego wzrostu, wysiewania się, karmią zarówno owady, jak i ptaki. Nie bójmy się takich miejsc, postarajmy się znaleźć kompromis między potrzebami przyrody, a naszym pragnieniem porządku.
Ostrożeń polny, jakie pszczoły ją odwiedzają?
Pszczoły samotnice: Andrena pilipes (pszczolinka brunetka), Halictus rubicundus (smuklik rdzawonogi), Halictus sexcinctus (smuklik sześciopasy), Halictus subauratus (smuklik złotawy), Halictus tumulorum (smuklik koniczynowiec), Osmia leaiana (murarka ostrożeniówka), Osmia spinulosa (murarka kolczasta)
Dziękuję Darkowi Ogrodnikowi za oznaczenie pszczół.
Literatura:
- Pogorzelec M., Atlas roślin miododajnych, Wydawnictwo Dragon.
- Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.
