Informacje ogólne
Nazwa gatunku: świerzbnica polna (Knautia arvensis J. M. Coult.)
Okres kwitnienia: maj-wrzesień; pożytek wczesnoletni
Pokarm: nektar i pyłek
Stanowisko: słoneczne
Gleba: żyzna, zasobna w składniki pokarmowe
Charakterystyka
Świerzbnica polna to wieloletnia roślina należąca do rodzin przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Jest byliną rodzimą, pospolicie występująca na skrajach lasów, w zaroślach, przydrożach. Można ją też spotkać na suchych i średnio wilgotnych łąkach. Wysokość między 30-60 cm. Liście są matowe i szarozielone liście liczne na dole, w górnej części jest ich mniejsza ilość. Główka kwiatostanowa wielkości 2-4 cm jest zbudowana z kwiatów usytuowanych na brzegu, które są większe od tych położonych w centralnej części. Kwiatostany rośliny są w kolorze różowym, rzadziej białym. Ciekawą informację dotyczącą budowy rośliny podaje w swojej książce, Rośliny pożytkowe, Aneta Sulborska. Kwiaty świerzbnicy są różnosłupkowe.
Oznacza to, że niektóre kwiaty w kwiatostanie są krótkoszyjkowe (mają krótkie szyjki słupków i wysoko osadzone pręciki), a inne długoszyjkowe (słupki z długimi szyjkami i nisko osadzone pręciki).
Pokryty włoskami orzeszek jest owocem świerzbnicy, wysiew tychże owoców jest sposobem rozmnożenia tej rośliny.
Świerzbnica jest obficie nektarującą rośliną, tym większa jej wartość, gdyż nektar jest wydzielany także w czasie suszy, co nie jest powszechnym zjawiskiem. Sprawia to, że ta roślina jest bardzo cenna dla owadów karmiących się nektarem, gdyż zapewnia im pokarm również w trudnych momentach suszy. Ciekawostką dotyczącą tej rośliny jest jej związek z gatunkiem pszczoły samotnej, pszczolinki świerzbnicówki. Występowanie tej pszczoły ściśle jest związane z obecnością świerzbnicy polnej, gdyż wyłącznie z tego kwiatu (i driakwi) będzie pobierać pyłek dla wykarmienia swego potomstwa.
Ulubiona roślina
W tym roku świerzbnica polna dołączyła do moich ulubionych roślin pożytkowych. Spacer w lesie i obserwacja spokojnie pasących się trzmieli i trzmielców, to byłe piękne chwile. Na jednym kwiatostanie wielkości około 3 cm potrafiło się zmieścić trzy trzmiele i dwa chrząszcze. Ścieżka wzdłuż, której kwitły świerzbnice w tamtym czasie stała się moją ulubioną i zawsze „traciłam” tam dobrą chwilę obserwując, co dzieje się na kwiatach. Polecam ten stan 🙂
W roku 2021 mój zachwyt nad świerzbnicą trwa i się pogłębia 🙂 Baaardzo często znajduję na jej kwiatach dzikie pszczoły. Jeżeli aktualnie nie ma żadej, nie trzeba czekać długo przy tej roślinie, aby pojawił się jakiś dziki zapylacz. W tym roku mogłam obserwować na niej pożywiające się samce mamrzyka skrócinkowca. Wystarczyło dosłownie parę roślinek, aby gdy wracałm tam kilka dni z rzędu podpatrywać piękne samce tego gatunku.
Kolejna tegoroczna przygoda dotycząca tej rośliny jest związana z trzmielcami leśnymi, gdyż to na kwiatostanie świerzbnicy polnej mogłam zaobserwować parę trzmielców zajmującą się procesem przedłużania gatunku. Zaczęło się romatycznie, bo na kwiatach, a skończyło się małym kotłowiskiem na ziemi.
Trzmielce leśne (Bombus sylvestris) w sytuacji intymnej 
Samiec miesierki (Megachile sp.) 
Pszczoła dzika o turkusowym połysku, rożyca błękitnawa (Ceratina cyanea) 
Trzmielec żółty w starciu z mrówką, owady zwykle salwują się ucieczką, nie lubią być szczypane po kostkach 😉 
I jak tu zjeść spokojnie obiad, jak nie mrówka to motyl. Podniesione odnóże to nie sygnał zachęcający do zbicia „piątki”, ale wyraz zaniepokojenia
Świerzbnica polna, jakie pszczoły ją odwiedzają?
Pszczoły samotnice przylatujące po pyłek: Andrena hattorfiana (pszczolinka świerzbnicówka), Halictus sexcinctus (smuklik sześciopasy), Halictus quadricinctus (smuklik wielki), Megachile maritima (miesierka wielka)
Literatura:
- Flaga S., Rośliny pokarmowe pszczół samotnic, Wydawnictwo BioDar.
- Pogorzelec M., Atlas roślin miododajnych, Wydawnictwo Dragon.
- Sulborska A., Rośliny Pożytkowe, Wydawnictwo Bee&Honey.
- Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.
Oznaczenie owadów ze zdjęć:
Darek Ogrodnik
