Murarka rzepakowa Osmia brevicornis to jedna z pszczół, którą możemy spotkać w domku dla owadów. Jest pszczołą o specyficznych wymaganiach pokarmowych. Aby cieszyć się jej obecnością w domku, trzeba zadbać o o stosowne dla niej rośliny.

Jak rozpoznać murarkę rzepakową Osmia brevicornis

Informacje w tym fragmencie są częścią osobnego artykułu: Jak rozpoznawać pszczoły w domku dla owadów, napisanego wspólnie z Darkiem Ogrodnikiem (Dareckim).

Długość9-12 mm
Kolor szczoteczkiżółta
Czas występowaniakwiecień-lipiec
Charakterystyczne cechyNiewytarte samice mają żółtawy odcień włosów. Są też one dłuższe niż u murarki lucernowej. Murarka rzepakowa nie posiada przepasek na tergitach, a jedynie słabo widoczne strzępiny. Nasadowe człony wszystkich stóp rudo owłosione (cecha odkryta przez Darka).
GniazdoŚrednica 5 mm. Zamknięcie gniazda z materiałów roślinnych.
Podobne w domkumurarka lucernowa Osmia caerulescens
Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Widok z boku na pszczołę. Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Widoczne rude owłosienie na nadstopiach oraz zielonkawy połysk na odwłoku murarki rzepakowej (Osmia brevicornis) (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) – widok z góry (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Zdjęcie prezentuje najbardziej charakterystyczne cechy murarki rzepakowej (Osmia brevicornis): dużą głowę z szerokim ciemieniem, odwłok z niebieskim połyskiem, ale bez przepasek, żółtą szczoteczkę brzuszną i rude włoski na nadstopiach wszystkich nóg (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Gniazdo murarki rzepakowej Osmia brevicornis

Gniazduje w wydrążonych tunelach, zwłaszcza w martwym drewnie. Zasiedla również materiały gniazdowe, np. puste łodygi w domkach dla owadów. Preferowana przez nią średnica gniazda to 5 mm.

Samica murarki rzepakowej (Osmia brevicornis) w domku dla owadów (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

W moim domku gniazda zakładała w nawierconych otworach w pniu gruszy, gałęziach olchy, bylicy pospolitej i czarnym bzie.

Samiec patrolujący domek dla owadów w poszukiwaniu samic (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Gatunek ten jest unikalny, jeżeli chodzi o budowę gniazda. Są to gniazda liniowe, jak u innych murarek, jednak brak w nich ścianek przedzielających komórki. Samica zaopatruje gniazdo suchym pokarmem, składając na nim w odstępach jaja.

W gnieździe może znajdować się do 20 jaj. Larwy zjadając wokół siebie pyłek, tworzą miejsce na swój kokon. Powoduje to, że kokony ułożone są w gnieździe nierównomiernie.

Dla porównania wielkości kokony dzikich pszczół: murarki rzepakowej, murarki ogrodowej i miesierki niedopaski. Komórki gniazdowe miesierki niedopaski (Megachile versicolor) budowane są z wyciętych liści. Na zdjęciu kokon w komórce z liści i wyjęty z niej (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Świeżo wygryziony samiec murarki rzepakowej (Osmia brevicornis) (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Wygląd zamknięcia gniazda murarki rzepakowej Osmia brevicornis

Zamknięcie gniazda składa się z dwóch zatyczek zbudowanych papki roślinnej, którą pszczoła samodzielnie pobiera i transportuje.

Korek zewnętrzny gniazda przesunięty jest ok. 0,5-1 cm do środka. Nie jest to wyznacznik charakterystyczny, ponieważ gniazda takie zdarzają się również u murarki lucernowej.

Otwarte gniazdo w łodydze bylicy. Widać podwójną zatyczkę oraz charakterystyczne wsunięcie do wewnątrz. Zamknięcie jest już wygryzione przez wychodzące z gniazda pszczoły (fot. Kasia)

Wycinanie materiału roślinnego przez murarkę rzepakową Osmia brevicornis

Obserwowana przeze mnie murarka rzepakowa Osmia brevicornis materiał do zamknięcia gniazda pobierała z liści ślazu.

A także z róży dzikiej.

Wycinanie materiału roślinnego na filmie (autor: Katarzyna Rosiak-Stepa)

Jak zaprosić pszczołę murarkę rzepakową Osmia brevicornis do swojego ogrodu… czyli kwitnące rośliny na pierwszym miejscu

Stawiając domek w ogrodzie, myślimy najczęściej o głębokości gniazd i ich odpowiedniej średnicy. Podczas gdy najbardziej istotną rzeczą, o którą powinniśmy zadbać, jest odpowiedni pokarm dla pszczół. To właśnie ciągłość pożytku przez cały czas lotu owadów, oraz odpowiedni dobór gatunków roślin pomoże zapewnić nam pszczele bogactwo w ogrodzie.

Murarka rzepakowa Osmia brevicornis jest wyjątkową pszczołą, ponieważ związana jest z roślinami z rodziny kapustowatych i tylko z nich zbiera pyłek dla potomstwa. Dlatego niedopasowanie ciągłości pokarmu roślin krzyżowych, może wpłynąć na rozwój tej pszczoły lub zaważyć o jej losie.

(fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Trafiłam ostatnio na bardzo ciekawy artykuł „Desynchronizations in bee–plant interactions cause severe fitness losses in solitary bees” [1], w którym autorzy badali, jaki ma wpływ na pszczoły samotne czasowy brak pokarmu. Jedną z badanych pszczół była właśnie murarka rzepakowa (Osmia brevicornis). Pszczoły hodowane były w izolatorach pod siatką. Z badań wynikało, że żadna z pszczół z tego gatunku nie przeżyła 6-dniowego braku dostępu do kwitnących roślin. Natomiast trzydniowe niedopasowanie względem kwitnienia roślin, wpłynęło na przeżywalność oraz na aktywność pozostałych przy życiu osobników murarki rzepakowej. Spadła liczba komórek i gniazd w stosunku do grupy kontrolnej.
Pokazuje to, po pierwsze, jak ważne jest zapewnienie ciągłego dostępu do pokarmu dla dzikich pszczół. I, po drugie, sygnalizuje potencjalne skutki, jakie może przynieść ocieplanie się klimatu, które wpływa na desynchronizację w relacji pszczoła – kwiat.

Widoczna pokryta pyłkiem szczoteczka brzuszna (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Jakie kwiaty dla murarki rzepakowej (Osmia brevicornis)

Naszukałam się i nie mogłam odkryć, jakie kwiaty odwiedzają moje murarki. Na rzepaku i innych kapustowatych ich nie spotykałam. Wreszcie pewnego ranka znalazłam je na maciejce.

Na maciejce (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Odnotowane rośliny odwiedzane przez murarkę rzepakową, które znalazłam w literaturze (linki na dole strony) to: kapusta rzepak, kapusta właściwa, kapusta czarna, kapusta warzywna, żagwin, miesiącznica, lak, wieczornik, gorczyca polna, rukola.

Na kocimiętce – po nektar (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Pasożyty

W gniazdach murarki rzepakowej często obserwowane są roztocza (Chaetodactylus), które u tej murarki, ze względu na brak komór dzielących gniazdo, mają ułatwione rozprzestrzenianie się.

Murarka rzepakowa pokryta roztoczami (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) w domku dla owadów

Myślę, że warto zadbać, by w domku dla owadów znalazło się miejsce dla murarki rzepakowej. Przy kwitnących w pobliżu roślinach kapustowatych i średnicach otworów ok. 5 mm mamy szansę na obserwację tego gatunku.

Murarka rzepakowa w wydrążonej łodydze bylicy (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
W nawierconym pniu gruszy (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) ma specyficzne wymagania dotyczące odwiedzanych roślin oraz zależna jest od martwego drewna, w którym gniazduje w naturze,

Przy otworze nawierconym w pniu dębu (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)
Nawiercony pień gruszy (fot. Katarzyna Rosiak-Stepa)

Jeżeli chcielibyście szukać informacji na temat murarki rzepakowej (Osmia brevicornis) to występuje ona jeszcze pod synonimami: Osmia atrocaerulea, Osmia panzeri.

Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik

Źródła i dodatkowa lektura

  1. M. Schenk, J. Krauss, and A. Holzschuh, Desynchronizations in bee-plant interactions cause severe fitness losses in solitary bees., Journal of Animal Ecology (2018).
  2. Praz, C.J. Müller, A. Dorn, S., Specialized bees fail to develop on non-host pollen: Do plants chemically protect their pollen? April 2008; Ecology 89(3):795-804.
  3. Ruszkowski A. Gosek J., Bili.ski M., Pawlikowski T., Kosior A., Fijał J., Kaczmarska K. 1998. Okresy pojawu pszczół samotnic z rodziny miesiarkowatych (Hymenoptera, Apoidea, Megachilidae) oraz przebieg inkubacji niektórych gatunków. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 42: 299-312.
  4. Radchenko, V.G. (1996) Evolution of nest building in bees (Hymenoptera, Apoidea). Entomological Review, 75 (6), 20–32.
  5. Radchenko V.G., A New Type of Nest without Cells in Metallinella atrocaerulea (Hymenoptera, Megachilidae), Entomological review 1979, 57 (3): 353–355.
  6. Jordi Bosch, Narcís Vicens y Marina Blas, Análisis de 10s nidos de algunos Megachilidae nidificantes en cavidades preestablecidas (Hymenoptera, Apoidea).
  7. https://insects.ummz.lsa.umich.edu/beemites/Species_Accounts/Chaetodactylus.htm
  8. Ruszkowski A., Gosek J., Bilinski M., Jablonski B., Wybór miejsc gniazdowania przez niektóre gatunki murarek [Osmia L. sensu late – Hymenoptera, Megachilidae] oraz wymiary gniazda murarki lucernowej – O. coerulescens [L.], Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 1995, t. 39, nr 2, s.233-243.
  9. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
  10. Hellström S., Strobl V., Straub K., Osterman W., Beyond generalists: The Brassicaceae pollen specialist Osmia brevicornis as a prospective model organism when exploring pesticide risk to bees, Environmental and Sustainability Indicators, Volume 18, June 2023.

Jestem miłośniczką żądłówek i założycielką strony dzicyzapylacze.pl. Oprócz publikowania artykułów o dzikich pszczołach i innych żądłówkach, na stronie opracowuję jej główne elementy. Szczególnie zajmuje mnie sposób gniazdowania oraz metody ochrony siedlisk żądłówek. [Opublikowane artykuły]

2 komentarze

  1. Myślę, że nazwa „rzepakowa” wynika z jej pojawieniem się podczas kwitnięcia rzepaku lub podobnych dzikich kapustnych. Nawet się ucieszyłem,że nie od rzepaku zależy jej byt bo w tym roku po horyzont rzepaku nie użyczysz….
    Za to może korzystają z kwitnącej obecnie rzeżuchy łąkowej i jaskrów.
    Pani Kasiu !! ale piękne i liczne zdjęcia !!
    To musiał być bardzo intensywny rok dla pani.

    • U mnie w tym roku rzepaku po horyzont, ale za daleko, by moja rzepakowa mogła do niego dolecieć. W tym roku zainwestowałam w kolejne kapustowate dla tej murarki. Są one z korzyścią też dla innych pszczół, dlatego intensywnie prowadzę poszukiwania. Marzy mi się niezwykle urzet barwierski, ale sieję drugi czy trzeci rok z rzędu bez rezultatów.

      Zdjęć rzepakowej jest sporo, ponieważ bardzo lubię obserwować wszelkie etapy życia każdej pszczoły. To daje przynajmniej ten okruch poczucia, że się choć trochę zrozumiało jakiś gatunek. W tym roku zrobiłam lepsze zdjęcia gniazd i kokonów, więc będę wymieniać na inne zdjęcia.
      Dziękuję za miłe słowa i serdecznie pozdrawiam!

Napisz komentarz

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.