Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) to jedna z pszczół, którą możemy spotkać w domku dla owadów. Jest pszczołą o specyficznych wymaganiach pożytkowych. Aby cieszyć się jej obecnością w domku, trzeba zadbać o o stosowne dla niej rośliny.

Jak rozpoznać murarkę rzepakową (Osmia brevicornis)

Informacje w tym fragmencie są częścią osobnego artykułu: Jak rozpoznawać pszczoły w domku dla owadów, napisanego wspólnie z Darkiem Ogrodnikiem (Dareckim).

Gniazdo murarki rzepakowej (Osmia brevicornis)

Gniazduje w wydrążonych tunelach, zwłaszcza w martwym drewnie. Zasiedla również materiały gniazdowe, np. puste łodygi w domkach dla owadów. Preferowana przez nią średnica gniazda to 5 mm.

W moim domku gniazda zakładała w nawierconych otworach w pniu gruszy, gałęziach olchy, bylicy pospolitej i czarnym bzie. Dostępne były również odpowiedniej średnicy gniazda z trzciny, jednak nie zostały zajęte przez ten gatunek.

Gatunek ten jest unikalny, jeżeli chodzi o budowę gniazda. Są to gniazda liniowe, jak u innych murarek, jednak brak w nich ścianek przedzielających komórki. Samica zaopatruje gniazdo suchym pokarmem, składając na nim w odstępach jaja. W gnieździe może znajdować się do 20 jaj. Larwy zjadając wokół siebie pyłek, tworzą miejsce na swój kokon. Powoduje to, że kokony ułożone są w gnieździe nierównomiernie.

Wygląd zamknięcia gniazda murarki rzepakowej (Osmia brevicornis)

Zamknięcie gniazda składa się z dwóch zatyczek zbudowanych papki roślinnej. Korek zewnętrzny gniazda przesunięty jest ok. 0,5-1 cm do środka. Nie jest to wyznacznik charakterystyczny, ponieważ gniazda takie zdarzają się również u murarki lucernowej.

Wycinanie materiału roślinnego przez murarkę rzepakową (Osmia brevicornis)

Obserwowana przeze mnie murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) materiał do zamknięcia gniazda pobierała z liści ślazu dzikiego.

Jak zaprosić pszczołę murarkę rzepakową (Osmia brevicornis) do swojego ogrodu… czyli kwitnące rośliny na pierwszym miejscu

Stawiając domek w ogrodzie, myślimy najczęściej o głębokości gniazd i ich odpowiedniej średnicy. Podczas gdy najbardziej istotną rzeczą, o którą powinniśmy zadbać, jest odpowiedni pokarm dla pszczół. To właśnie ciągłość pożytku przez cały czas lotu owadów, oraz odpowiedni dobór gatunków roślin pomoże zapewnić nam pszczele bogactwo w ogrodzie.

Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) jest wyjątkową pszczołą, ponieważ związana jest z roślinami z rodziny kapustowatych (Brassicaceae) i tylko z nich zbiera pyłek dla potomstwa. Dlatego niedopasowanie ciągłości pokarmu roślin krzyżowych, może wpłynąć na rozwój tej pszczoły lub zaważyć o jej losie.

Trafiłam ostatnio na bardzo ciekawy artykuł „Desynchronizations in bee–plant interactions cause severe fitness losses in solitary bees” [1], w którym autorzy badali, jaki ma wpływ na pszczoły samotne czasowy brak pokarmu. Jedną z badanych pszczół była właśnie murarka rzepakowa (Osmia brevicornis). Pszczoły hodowane były w izolatorach pod siatką.

Z badań wynikało, że żadna z pszczół z tego gatunku nie przeżyła 6-dniowego braku dostępu do kwitnących roślin. Natomiast trzydniowe niedopasowanie względem kwitnienia roślin, wpłynęło na przeżywalność oraz na aktywność pozostałych przy życiu osobników murarki rzepakowej. Spadła liczba komórek i gniazd w stosunku do grupy kontrolnej.

Pokazuje to, po pierwsze, jak ważne jest zapewnienie ciągłego dostępu do pokarmu dla dzikich pszczół. I, po drugie, sygnalizuje potencjalne skutki, jakie może przynieść ocieplanie się klimatu, które wpływa na desynchronizację w relacji pszczoła – kwiat.

Jakie kwiaty dla murarki rzepakowej (Osmia brevicornis)

Naszukałam się i nie mogłam odkryć, jakie kwiaty odwiedzają moje murarki. Na rzepaku i innych kapustowatych ich nie spotykałam. Wreszcie pewnego ranka znalazłam je na maciejce. Obserwowałam je też na kocimiętce (jasnotowate), ale nie zbierały z niej pyłku.

Odnotowane rośliny odwiedzane przez murarkę rzepakową, które znalazłam w literaturze (linki na dole strony) to: kapusta rzepak, kapusta właściwa, kapusta czarna, kapusta warzywna, żagwin, miesiącznica, lak, wieczornik, gorczyca polna, rukola.

Pasożyty

Jedynym pasożytem, jakiego obserwowałam w pobliżu gniazd murarki rzepakowej był osarek murarkowy (Leucospis dorsigera).
W gniazdach murarki rzepakowej często obserwowane są roztocza (Chaetodactylus), które u tej murarki, ze względu na brak komór dzielących gniazdo, mają ułatwione rozprzestrzenianie się.

Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) w domku dla owadów

Myślę, że warto zadbać, by w domku dla owadów znalazło się miejsce dla murarki rzepakowej. Przy kwitnących w pobliżu roślinach kapustowatych i średnicach otworów ok. 5 mm mamy szansę na obserwację tego gatunku.

Murarka rzepakowa (Osmia brevicornis) ma specyficzne wymagania dotyczące odwiedzanych roślin oraz zależna jest od martwego drewna, w którym gniazduje w naturze, W Polsce brak badań, podczas gdy za granicą określana jest jako rzadka.

Jeżeli chcielibyście szukać informacji na temat murarki rzepakowej (Osmia brevicornis) to występuje ona jeszcze pod synonimami: Osmia atrocaerulea, Osmia panzeri.

Oznaczenie owadów: Darek Ogrodnik

Źródła i dodatkowa lektura

1. M. Schenk, J. Krauss, and A. Holzschuh, Desynchronizations in bee-plant interactions cause severe fitness losses in solitary bees., Journal of Animal Ecology (2018).
2. Praz, C.J. Müller, A. Dorn, S., Specialized bees fail to develop on non-host pollen: Do plants chemically protect their pollen? April 2008; Ecology 89(3):795-804.
3. Ruszkowski A. Gosek J., Bili.ski M., Pawlikowski T., Kosior A., Fijał J., Kaczmarska K. 1998. Okresy pojawu pszczół samotnic z rodziny miesiarkowatych (Hymenoptera, Apoidea, Megachilidae) oraz przebieg inkubacji niektórych gatunków. Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 42: 299-312.
4. Radchenko, V.G. (1996) Evolution of nest building in bees (Hymenoptera, Apoidea). Entomological Review, 75 (6), 20–32.
5. Radchenko V.G., A New Type of Nest without Cells in Metallinella atrocaerulea (Hymenoptera, Megachilidae), Entomological review 1979, 57 (3): 353–355.
6. Jordi Bosch, Narcís Vicens y Marina Blas, Análisis de 10s nidos de algunos Megachilidae nidificantes en cavidades preestablecidas (Hymenoptera, Apoidea).
7. https://insects.ummz.lsa.umich.edu/beemites/Species_Accounts/Chaetodactylus.htm
8. Ruszkowski A., Gosek J., Bilinski M., Jablonski B., Wybór miejsc gniazdowania przez niektóre gatunki murarek [Osmia L. sensu late – Hymenoptera, Megachilidae] oraz wymiary gniazda murarki lucernowej – O. coerulescens [L.], Pszczelnicze Zeszyty Naukowe 1995, t. 39, nr 2, s.233-243.
9. Paul Westrich: Wildbienen Deutschlands, Stuttgrat 2018.
10. Hellström S., Strobl V., Straub K., Osterman W., Beyond generalists: The Brassicaceae pollen specialist Osmia brevicornis as a prospective model organism when exploring pesticide risk to bees, Environmental and Sustainability Indicators, Volume 18, June 2023.