Osy w domku dla owadów [2]

To druga część artykułu o osach, które możemy spotkać w domku dla owadów. W poprzedniej opisywałam osy samotne w domku dla owadów, które gniazdują podobnie jak pszczoły – w pustych tunelach – i podobnie jak one nie tworzą społeczeństw. Samica sama buduje i prowiantuje gniazdo, a także składa jaja. Tym razem przyjrzymy się, czego szukać mogą w domku dla owadów gatunki os tworzące społeczeństwa.

Poznajmy osy społeczne

Społeczeństwa os w Polsce nie są tak liczne jak w krajach tropikalnych. Potrafią osiągać liczbę do kilku tysięcy osobników. Gniazda mają postać papierowych konstrukcji z komórkami lęgowymi, budowane z przeżutego drewna. W zależności od gatunku mogą posiadać osłony zapewniające izolację termiczną lub – jak w przypadku klecanek (Polistes) – są bezosłonowe. Gniazda budowane są z masy papierowej. Duże kolonie może tworzyć osa pospolita i osa dachowa (dochodzące do kilku tysięcy). Pozostałe gatunki nie rozwijają tak dużej liczby osobników, a także szybciej kończą swoje życie. Cykl życia osiej społecznej rodziny kończy się jesienią. Zapłodnione młode królowe zimują, by wiosną kolejnego roku założyć nowe gniazdo.

W Polsce spotkamy:

• z rodzaju Vespula: osa pospolita (Vespula vulgaris), osa dachowa (Vespula germanica), osa rudawa (Vespa rufa); gatunek pasożytniczy: Vespula austriaca
• z rodzaju Dolichovespula: osa średnia (Dolichovespula media), osa norweska (Dolichovespula norwegica), osa saksońska (Dolichovespula saxonica), osa leśna (Dolichovespula sylvestris); gatunki pasożytnicze: osa żółtoplamica (Dolichovespula adulterina), osa leśnica (Dolichovespula omissa)
• z rodzaju Vespa: szerszeń europejski (Vespa crabro)
• z rodzaju Polistes: klecanka polna (Polistes nimpha), klecanka rdzaworożna (Polistes dominula), klecanka skandynawska (Polistes biglumis), Polistes albellus

OSY SPOŁECZNE W DOMKU DLA OWADÓW

Osa (rodzaj Vespula, Dolichovespula), szerszeń (rodzaj Vespa)

Osowate z rodzaju osa Vespula, Dolichovespula i szerszeń Vespa swoje papierowe gniazda zakładają w norach gryzoni, pod dachami siedzib ludzkich, na gałęziach drzew. Do gniazdowania nie wybierają domków dla owadów, chyba że posiadają odpowiednio dużą przestrzeń do zbudowania papierowego gniazda. Gatunki społeczne os bywają agresywne w obronie swoich gniazd, co oznacza, że gdy nie niszczymy ich gniazd i spotkamy osę społeczną na kwiatku, możemy jej się przyjrzeć z sympatią. Gorzej, gdy niszczymy ich gniazda, wtedy bierzmy nogi za pas – mają prawo się wkurzyć 😉

Choć osy społeczne nie gniazdują w otworach w domku dla owadów, czasami przyszłym królowym zdarza się w nich zimować. W sezonie obserwowałam czasami osy społeczne podkradające zapasy zebrane przez murarki żmijowcowe, czemu się nie dziwię, bo oprowiantowanie wygląda dość smakowicie. Zawiera dużo nektaru, ma konsystencję krówki i jest mocno klejące.

Domek odwiedzają też szerszenie, jednak nie zauważyłam, by polowały na pszczoły. Murarki potrafią skutecznie ukryć się w otworach gniazd. [O szerszeniu pisałam już wcześniej]

Klecanka (rodzaj Polistes)

Klecanki swoje półotwarte gniazda zakładają przyczepione do łodyg roślin, kamieni, ścian, we wnękach, pod zadaszeniami, gdzie tylko sobie wymyślimy, prawie wszędzie, gdzie mogą się dostać. Znalazłam je nawet w swojej skrzynce pocztowej i w kuble na śmieci. W zeszłym roku nie mogłam otworzyć jednych drzwi, bo groziłoby to zerwaniem gniazda, a trochę już wtedy zdążyłam zżyć się z jego lokatorkami. Zastanawiało mnie kiedyś, czy klecanki zasiedlają zeszłoroczne gniazda. Ze względu na to, że ich gniazda są powieszone prawie przy każdym oknie, mogę je wygodnie obserwować i stwierdzić, że część gniazd z poprzedniego roku została powtórnie zajęta. Chociaż w przypadku niektórych zasiedlenie zostało poprzedzone krótką walką samic.

Odnoszę wrażenie, że klimat sprzyja klecankom i z roku na rok jest ich coraz więcej. W zeszłym roku miałam gniazdo klecanek w moim starym aucie. Z samochodem pożegnałam się w tym roku, jego serce (silnik) powędrowało do Afryki bić dalej w jakichś urządzeniach. Moje stare auto służyło osowatym jako swoisty domek dla owadów. Swoje gliniane dzbanuszki budowały w nim kopułki. Przez dwa lata w drzwiach gniazdowały klecanki. Zawsze mówię, że klecanki to mistrzowie wojny psychologicznej, z tymi barwami i bacznym obserwowaniem nas. Otwierałam drzwi i od razu przy ich zawiasach mroziło mnie spojrzenie królowej 😉 Jako, że samochód nigdy nie jeździł daleko, jechałam z klecankową królową, która dzielnie siedziała na gnieździe. A gdy wracałam, zajeżdżałam na podwórko na „moje” powitanie zlatywały się klecanki powracające do gniazda 😉

Wracając do tematu artykułu. W związku z tym, że gniazdują we wszelkich osłoniętych miejscach, mogą założyć gniazdo także w domku dla owadów, w części przeznaczonej dla motyli (nie ma ona znaczenia dla motyli, o czym pisałam już wcześniej, ale lubią ją osowate).

W moim domku przyczepiły gniazdo do jego sufitu. Nie polowały na pszczoły mieszkające w domku.

Klecanki również chętnie zajadały się słodką zawartością gniazd murarki żmijowcowej.

O klecankach pisałam już wcześniej i nie będę się rozpisywać. Jeżeli macie ochotę poczytać o tych niesamowitych osach i o pewnym ancymonku – cymonku klecankowcu (Latibulus argiolus), zapraszam tutaj.

Na zakończenie

W swoich artykułach skupiłam się na rodzinie osowatych (Vespidae), jednak w nadrodzinie os (Vespoidea) znaleźć można jeszcze inne żądłówki, które spotkamy w domku dla owadów, jak: mrówkowate (Formicidae), nastecznikowate (Pompilidae) – tutaj opisywałam upieńkowca białokropka (Agenioideus cinctellus) czy wysmugowate (Sapygidae) – artykuł napisany przez Jacka Wnedzonkę. Jeżeli macie jakieś ciekawe obserwacje osowatych z domku dla owadów, dzielcie się nimi. Z przyjemnością oglądam zdjęcia ciekawych gniazd czy opisy zachowań, jak np. wtedy gdy bolica stonkówka pokrywała różnymi kolorami swoje gniazda. Samych dobrych chwil z naszymi żółto-czarnymi domkowymi kamratami 🙂

Dziękuję Darkowi Ogrodnikowi za oznaczenia i osie rozmowy 😉