Czyściec leśny – Stachys sylvatica L.

Informacje ogólne

Nazwa gatunku: czyściec leśny (Stachys sylvatica L.)
Okres kwitnienia: czerwiec – wrzesień; pożytek pełni lata
Pokarm: pyłek i nektar
Stanowisko: półcieniste
Gleba: zasobna w azot, świeża

Charakterystyka

Czyściec leśny dołącza na naszej stronie do opisanych już czyśćca lekarskiego, czyśćca wełnistego. Jest to roślina wieloletnia, która należy do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae).

Bylina ta pojawia się w starych lasach, w olszynach, buczynach i grądach. Uprawianie czyśćca leśnego poza stanowiskami naturalnymi wymaga sadzenia go na ziemi bogatej w azot oraz na glebie świeżej i stanowisku lekko ocienionym.

Pod ziemią rozłogi, nad ziemią pełzające kłącze. Kanciaste, wzniesione łodygi, są owłosione, mają nabiegłe purpurowo krawędzie. Przeważnie pędy rozgałęzione, ale są również pojedyncze. Pokrój roślin sięga do 100 cm. Ulistnienie ogonkowe, liście dolne na dłuższych, a górne na krótszych ogonkach. Liście ułożone na łodydze nakrzyżlegle, kształt blaszki sercowaty, brzeg grubo piłkowany i podobnie jak łodyga, liście są owłosione. I to właśnie liście podobno są odpowiedzialne za niezbyt przyjemny zapach wydzielany przez roślinę. Podobno ta osobliwa, silna woń ma przyciągać owady.

Kwiaty w pięknym karminowym kolorze – osobiście uważam tę barwę za jedną z piękniejszych, jakie widziałam w roślinnym świecie. Czyściec leśny preferuje cień. Kwiatostany wyrastają na szczytach łodyg tworząc grona. Kwiaty wyrastają w nibyokółkach, których na pędzie jest 4 do 6. Korona, jak wspomniałam, dwuwargowa, górna warga krótsza od dolnej i niepodzielna, dolna podzielona na trzy płatki. Na dolnej wardze widać piękny wzorek zachęcający owady do odwiedzin, zapylenia i otrzymania słodkiej nagrody w postaci nektaru. Choć są i dwa gatunki porobnic oraz wszędobylska makatka zbójnica i maleńka rożyca błękitnawa, które przylatują również po pyłek. Nie wspominam o trzmielach, które również chętnie się pojawiały na czyśćcu, zwłaszcza trzmeil rudy.

Czyściec leśny w lesie

Nowym i cennym dla mnie doświadczeniem w tym roku było spotkanie czyśćca leśnego w jego naturalnym siedlisku, na obrzeżach lasu bukowego. I tradycyjnie, jak to bywa, był mniej bujny, kwiatów też było mniej niż na egzemplarzach, które widziałam w ogorodach. Ale radość podówjna, gdy widzi się na nich pszczoły, dla których jest w lesie cennym źródłem pokarmu. Lasy często nie są łatwym miejscem bytowania dla pszczół, dlatego zawsze cieszą rośliny kwitnące, które w nich spotykam. Choćby były to rośliny mniej okazałe niż w ogrodach.

Czyściec leśny, jakie pszczoły go odwiedzają?

Pszczoły samotne przylatujące po pyłek: Anthophora furcata (porobnica drewniarka), Anthophora borealis (porobnica komonicówka), Anthidium manicatum (makatka zbójnica), Ceratina cyanea (rożyca błękitnawa)

Literatura:

1. Fletcher N., Kieszonkowy atlas kwiatów dziko rosnących, Wydawnictwo Solis.
2. Westrich P., Wildbienen Deutschlands, Stutgart 2018.
3. Witkowska-Żuk l., Atlas roślinności lasów, Warszawa 2021.