Trzmiel zmienny (Bombus humilis)

Trzmiel zmienny Bombus humilis choć należy do rzadkich gatunków trzmieli, to spotykany jest dość regularnie. Związany jest on głównie z łąkami w dolinach rzecznych, środowiskami leśnymi i przejściowymi, ale nie gardzi także bytowaniem w pobliżu upraw. Sporadycznie widywany jest także na dogodnych siedliskach w parkach oraz ogrodach. Nazwa gatunkowa została do niego dopasowana wręcz idealnie, gdyż żaden inny trzmiel na terenie kraju nie posiada tak różnorodnego wyglądu i tylu form barwnych, co trzmiel zmienny właśnie. Musimy przyznać, że jest to jeden z naszych ulubionych gatunków. Duża liczba przedstawicieli gatunku różniących się od siebie ubarwieniem, w tym liczne ich mieszanki,  nie pozwala na monotonię i nudę w podążaniu śladami humilisa.

Charakterystyka

Niebanalne ubarwienie

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech trzmiela zmiennego jest jego różnorodny wygląd. Trzmiel ten występuje w różnych wariantach kolorystycznych, od jasnożółtych przez różne mieszanki po ciemnobrązowo-czarne ubarwienie. Te wariacje kolorystyczne są charakterystyczne dla dużej liczby podgatunków, występujących w geograficznie wyodrębnionych populacjach, a także jako formy barwne w populacjach mieszanych. Z taką sytuacją mamy do czynienia w Polsce, gdzie czasem na niewielkim obszarze możemy mieć szczęście spotkać osobniki o różnym ubarwieniu. Na terenie kraju możemy wyróżnić dwie podstawowe formy – jasną oraz ciemną.

Galeria barw trzmiela zmiennego

Zrobiło się ciekawie i kolorowo? A to dopiero początek… 😉

Ciężko sklasyfikować wszystkie „formy mieszane” ponieważ ich zmienność jest bardzo duża. Z tego względu przedstawimy tylko kilka z nich, a po więcej zapraszamy w teren od przełomu kwietnia/maja, kiedy to wybudzają się z hibernacji pierwsze matki.

„Ciepłolub”

Niektórzy autorzy prezentują opinię, że trzmiel zmienny jest przykładem gatunku, który doskonale czuje się na cieplejszych siedliskach. Z tego też względu przystosował się do różnorakich środowisk. Porównując go np. z trzmielem żółtym Bombus muscorum, który ma zbliżone wymagania do życia, ale preferuje zimniejsze siedliska, bywa on bardzo rzadkim gościem na wielu stanowiskach, na których zaś bez problemu spotkamy trzmiela zmiennego.

Trzmiel zmienny choć preferuje otwarte tereny i łąki, świetnie funkcjonuje także w lasach, miejskich ogrodach, parkach a nawet na poboczach dróg i torowisk. Jedyny warunek to odpowiednia baza pokarmowa zapewniona przez cały sezon wegetacyjny.

Proszę jednak nie odnieść wrażania, że ten gatunek ma się świetnie. Niestety ostatnimi laty spada jego liczebność i choć na niektórych obszarach jest jeszcze regularnie spotykany, to w ogólnym rozrachunku jego populacja się kurczy.

Nie jestem generalistą

Przyczyn zanikania trzmieli dyskutowanych jest wiele, a większość autorów zgadza się w jednym. Główną przyczyną jest utrata siedlisk, a tym samym brak dostępu do pokarmu. Trzmiel zmienny jest gatunkiem średniojęzyczkowym.

Z tego względu anatomicznie przystosowany jest do pobierania pokarmu z kwiatów o dłuższych koronach (rurkach) niż gatunki krótkojęzyczkowe, jak np. trzmiel ziemny Bombus terrestris czy leśny Bombus pratorum, które są w stanie oblatywać większość roślin ruderalnych czy ogrodowych. Trzmiel zmienny preferujący głównie bobowate oraz ogórecznikowate ucierpiał dotkliwie z powodu zaprzestania niektórych upraw jak m.in. koniczyny Trifolium.

Siedlisko seminaturalne, naturalne i ogrodowe trzmiela zmiennego

Rzut okiem na rodzinkę trzmiela zmiennego

Literatura:

1. Pawlikowski T. 1999. Przewodnik terenowy do oznaczania trzmieli i trzmielców Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
2. Ruszkowski A. Żak B. 1969c. Rośliny pokarmowe i znaczenie gospodarcze trzmieli z podrodzaju Hortorobombus Vogt. Pamiętnik Puławski, 37: 359-384.
3. Rasmont et al. 2015. Climatic Risk and Distribution Atlas of European Bumblebees. Biorisk 10 (Special Issue).
4. Rasmont et al. 2021. Bumblebees of Europe and neighbouring regions. N.A.P. Editions.
5. Goulson D. 2012. Bumblebees. Behaviour, ecology and conservation. Oxford University Press.